Οι ασθενείς με άσθμα έχουν συμπτώματα αρκετά συχνά χαρακτηριστικά της νόσου. Ιστορικά, στη ραψωδία Ο της Ιλιάδας, ο Όμηρος περιγράφει τον αιμόφυρτο Έκτορα ως “ὃ δ' ἀργαλέῳἔχετ' ἄσθματι κῆρ ἀπινύσσων αἷμ' ἐμέων”. 

Στον στίχο αυτό, έχουμε πιθανώς την πρώτη αναφορά της λέξης “άσθμα”. Η ετυμολογία της λέξης “άσθμα”  έχει τις ρίζες της στα “ἀάζω” (εκπνέω, έχοντας το στόμα ανοιχτό) και “αΐω” (εκπνέω). Η αρχική σημασία της λέξης αν και διαφορετική από τη σημερινή, προσδίδει την εικόνα ενός ασθματικού ασθενούς.

Στις μέρες μας, το άσθμα είναι ένα από τα συχνότερα χρόνια, μη-λοιμώδη νοσήματα σε ενήλικες και παιδιά. Στη χώρα μας, φαίνεται να αφορά περίπου έναν στους δέκα Έλληνες. Αποτελεί μία χρόνια νόσο των αεραγωγών, όπου οι αεραγωγοί αποφράζουν, είτε αυτόματα, είτε μετά από έκθεση σε ένα ή περισσότερους εκλυτικούς παράγοντες.  

Είναι το άσθμα μία νόσος ή ένα σύνδρομο;

Δεν είναι εύκολο να προσδιορίσει κανείς με ακρίβεια το πως προκαλείται το άσθμα. Αυτό συμβαίνει καθώς είναι η τελική έκφραση πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων μεταξύ περιβάλλοντος και κληρονομικών παραγόντων. 

“Παρατηρείται τόσο μεγάλη ετερογένεια στο άσθμα, ώστε να θεωρείται από πολλούς ένα σύνδρομο, μια διάγνωση - ομπρέλα που καλύπτει ένα ευρύ φάσμα νοσημάτων”

Αντίστοιχη ετερογένεια από ασθενή σε ασθενή παρατηρεί κανείς και:

• στο πως εμφανίζεται κλινικά το άσθμα 
• στους βασικούς μηχανισμούς 
• στο πότε θα εκδηλωθεί
• στην υποκείμενη φλεγμονή, με τα ηωσινόφιλα ή τα ουδετερόφιλα να είναι τα είδη κυττάρων που την χαρακτηρίζουν συνήθως. Σε κάποιους ασθενείς, ωστόσο, απουσιάζουν και τα δύο.
• στο βαθμό που το άσθμα περιορίζει την πνευμονική λειτουργία.

Άσθμα: ποια τα συνήθη συμπτώματα;

Εντούτοις, παρ’ όλες τις προαναφερθείσες διαφοροποιήσεις, τα βασικά συμπτώματα του άσθματος είναι συγκεκριμένα. Τα συμπτώματα αυτά είναι:

• ο συριγμός στην αναπνοή (ένας ήχος που μοιάζει με σφύριγμα στη διάρκεια της αναπνοής)
• η δύσπνοια (μία αίσθηση δυσκολίας στην αναπνοή, ιδιαίτερα στη διάρκεια της εκπνοής)
• ο βήχας (συνηθέστερα νυχτερινός, στη διάρκεια της άσκησης ή έντονου γέλιου)
• ένα αίσθημα “βάρους” ή “πίεσης” στο στήθος (Εικόνα 1)

“Εάν κάποιος εμφανίζει συριγμό, δύσπνοια, βήχα ή αίσθημα βάρους στο στήθος, μπορεί να πάσχει από διάφορα νοσήματα, μεταξύ αυτών και το άσθμα”

Αναμενόμενα, τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να οφείλονται και σε άλλα νοσήματα. Η πιθανότητα, όμως, να οφείλονται σε άσθμα αυξάνει όταν τα συμπτώματα:

• επιμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα
• εμφανίζονται ή επιδεινώνονται έντονα μια συγκεκριμένη εποχή του χρόνου 
• χαρακτηρίζονται από περιόδους βελτίωσης και επιδείνωσης
• επάγονται ή επιδεινώνονται από έναν ή περισσότερους εκλυτικούς παράγοντες για το άσθμα (όπως τα αλλεργιογόνα στο αλλεργικό βρογχικό άσθμα ή η άσκηση στους περισσότερους ασθματικούς)

Ασθματικές κρίσεις ή παροξυσμοί άσθματος: όταν τα συμπτώματα στο άσθμα σοβαρεύουν

Σε αρκετούς ασθενείς που πάσχουν από άσθμα μπορεί να συμβεί μία κρίση άσθματος. Συνηθέστερα κάτι τέτοιο συμβαίνει λόγω της επίδρασης ενός ή περισσότερων εκλυτικών παραγόντων. Τέτοιοι μπορεί να είναι οι ιώσεις, τα αλλεργιογόνα, ο καπνός, οι καταιγίδες, η ασπιρίνη σε κάποιους ασθενείς κ.α. Στις κρίσεις άσθματος, οι αεραγωγοί των ασθενών αποφράζουν ακόμα περισσότερο, παρουσιάζουν αυξημένες βλεννώδεις εκκρίσεις και σύσπαση των λείων μυϊκών ινών (Εικόνα 2).

Σε μια κρίση άσθματος τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν είναι εντονότερα, χωρίς να υποχωρούν με τη χρήση του ανακουφιστικού φαρμάκου. Η διάρκεια τους είναι σαφώς μεγαλύτερη και δεν υποχωρούν εύκολα. Παράλληλα, εμφανίζονται και νέα συμπτώματα, ως συνέπεια της εντονότερης απόφραξης, όπως:

• ταχύπνοια (ο ασθενής αναπνέει γρηγορότερα) 
• δυσχέρεια στην ομιλία (δυσκολία στην ολοκλήρωση των προτάσεων λόγω της δύσπνοιας)
• ταχυκαρδία (όπου εμφανίζεται αυξημένος καρδιακός ρυθμός)
• χρήση των χεριών στο πλάι καθιστός και βοήθεια από τους επικουρικούς αναπνευστικούς μύες
• ζάλη, αίσθημα αδυναμίας και σύγχυση
• σπανιότερα μελανά χείλη και δάχτυλα

“Μην αμελήσετε να επισκεφθείτε άμεσα το πλησιέστερο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών εάν παρουσιάζετε ασθματική κρίση”

Ένας παροξυσμός άσθματος είναι μία επικίνδυνη για τη ζωή κατάσταση και ο ασθενής θα πρέπει άμεσα να αναζητήσει ιατρική φροντίδα. Παράλληλα, είτε είναι ασθενής που γνωρίζει ότι πάσχει από άσθμα, είτε το αγνοεί, θα πρέπει να εξεταστεί από ειδικό Ιατρό.  

Πότε θα πρέπει να δω ειδικό για το άσθμα μου; 

Πέρα από την εμφάνιση ενός παροξυσμού, οι ασθενείς με άσθμα θα πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά από ειδικό Ιατρό. Παράλληλα, κάποιες καταστάσεις που θα πρέπει να σας οδηγήσουν σε ιατρική εκτίμηση είναι:

• εάν θεωρείτε πως είναι πιθανόν να έχετε άσθμα. Στην περίπτωση που έχετε κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα, υπάρχει το ενδεχόμενο να πάσχετε από άσθμα. Ένας ειδικός Ιατρός θα επιβεβαιώσει τη διάγνωση και θα σας δώσει σαφείς οδηγίες για τα αίτια και τους παράγοντες που μπορεί να το επιδεινώνουν. Σε αντίθετη περίπτωση, θα αποκλείσει το άσθμα και θα κατευθύνει τη διερεύνηση.
• στις περιπτώσεις που γνωρίζετε πως έχετε άσθμα αλλά τα συμπτώματα σας επιμένουν ή γίνονται χειρότερα.
• εάν χρειάζεται να λαμβάνετε συχνά ανακουφιστική αγωγή ή  εμφανίζετε νυχτερινές αφυπνίσεις λόγω του άσθματος.