Η επαφή κάθε ανθρώπου με την τακτική άσκηση είναι ιδιαίτερα σημαντική. Μια ιδιαίτερη σχέση, όμως, είναι αυτή που παρατηρείται μεταξύ ασθενών που πάσχουν από άσθμα και την άσκηση.

Έχετε νιώσει βήχα, δυσκολία στην αναπνοή, και σφίξιμο στο στήθος όταν κάνετε άσκηση, όπως τρέξιμο ή κολύμβηση; Στην περίπτωση αυτή, πιθανόν να πάσχετε από βρογχόσπασμο στην άσκηση, ή αλλιώς από άσθμα στην άσκηση (άσθμα επαγόμενο από άσκηση).  

“Το άσθμα στην άσκηση χαρακτηρίζεται από στένωση των αεραγωγών και συμπτώματα άσθματος μετά από έντονη άσκηση”

Από την άλλη, η άσκηση μπορεί να βοηθήσει σημαντικά και τους ασθενείς με άσθμα. Ενήλικες και παιδιά με άσθμα μέσα από την άσκηση μπορούν να βελτιώσουν τον έλεγχο του άσθματος αλλά και την ποιότητα ζωής τους. 

Επιπλέον,  η άσκηση περιορίζει τον κίνδυνο παροξυσμού (κρίσης άσθματος), και ελαττώνει τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των επεισοδίων του βρογχόσπασμου στην άσκηση (Εικόνα 1).

“Ο αναποτελεσματικός εντοπισμός της αιτίας των συμπτωμάτων και η ελλιπής αγωγή συχνά αποθαρρύνουν και απομακρύνουν του ασθενείς από την άσκηση”

Δυστυχώς, οι ασθενείς με άσθμα συχνά αποφεύγουν την άσκηση και αυτό έχει ως αποτέλεσμα:

• ελαττωμένο επίπεδο φυσικής κατάστασης
• αρνητικά επηρεασμένη ποιότητα ζωής
• συνέπειες στην ποιότητα του ύπνου
• αυξημένο στρες 
• ελαττωμένο επίπεδο ελέγχου του άσθματος

Πως εμφανίζεται το άσθμα στην άσκηση; 

Η βρογχική υπεραπαντητικότητα είναι ένα χαρακτηριστικό των ασθενών με άσθμα. Στους ασθενείς αυτούς, η επίδραση διαφόρων ερεθισμάτων έχει σαν αποτέλεσμα την ευκολότερη και εντονότερη σύσπαση των αεραγωγών τους. Ένα από τα συχνότερα τέτοια ερεθίσματα είναι η άσκηση.

“Ο βρογχόσπασμος στην άσκηση είναι μία εκδήλωση βρογχικής υπεραπαντητικότητας και χαρακτηρίζεται από παροδικά επεισόδια όπου το άσθμα επιδεινώνεται λόγω της άσκησης”

Διάφοροι μηχανισμοί πιθανώς εμπλέκουν την άσκηση με το άσθμα (Εικόνα 2). Οι βασικότεροι φαίνεται να είναι η αφυδάτωση των αεραγωγών και η απώλεια θερμότητας λόγω της αυξημένης αναπνοής. Τα παραπάνω οδηγούν σε μία σειρά μεταβολών στους πνεύμονες των ασθματικών, με τελικό αποτέλεσμα την επιδείνωση των συμπτωμάτων.

“Ο βρογχόσπασμος στην άσκηση μπορεί να εμφανιστεί σε ασθενείς με άσθμα ή χωρίς”

Ο βρογχόσπασμος στην άσκηση εμφανίζεται μέχρι και στο:

• 20% των ανθρώπων χωρίς άσθμα
• 90% των ενηλίκων και των παιδιών με άσθμα

Τα συμπτώματα ξεκινούν συνήθως εντός 15 λεπτών μετά από τουλάχιστον 5 -8 λεπτών έντονης αεροβικής άσκησης. Χωρίς αγωγή μπορεί να διαρκέσουν για 30-90 λεπτά, ενώ υποχωρούν με τη λήψη αγωγής. Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι:

• βήχας
• σφίξιμο στο στήθος
• δύσπνοια
• συριγμός (“γατάκια στην αναπνοή”
• αίσθημα εύκολης κόπωσης

“Δυστυχώς, το άσθμα από άσκηση αποτελεί συχνά την αιτία το παιδί να εγκαταλείψει την άσκηση”

Ποιοι παράγοντες παίζουν ρόλο;

Τα οφέλη της τακτικής άσκησης στους ασθενείς είναι σημαντικά και όσον αφορά το άσθμα τους. Είναι, λοιπόν, σημαντικό ο ασθενής με άσθμα να έχει τη δυνατότητα να ασκηθεί και η τακτική άσκηση θα πρέπει να ενθαρρύνεται. 

“Συχνά, οι γονείς λανθασμένα πιστεύουν πως η περιορισμένη φυσική δραστηριότητα των παιδιών τους οφείλεται στο άσθμα. Στην πραγματικότητα, η απουσία φυσικής δραστηριότητας επιδεινώνει τον έλεγχο του άσθματος"

Η πιθανότητα να εμφανιστεί ένα επεισόδιο βρογχόσπασμου από άσκηση εξαρτάται από παράγοντες σχετικούς με τον ασθενή, αλλά και την άσκηση. Τέτοιοι είναι:

• το επίπεδο ελέγχου του άσθματος. Ασθενείς που, ενώ χρειάζονται, δεν λαμβάνουν τα εισπνεόμενα φάρμακα τους τακτικά κινδυνεύουν περισσότερο. 

“Η άσκηση καλό είναι να αποφεύγεται σε φάσεις λοιμώξεων του αναπνευστικού η αμέσως μετά από ένα παροξυσμό άσθματος”

• η διάρκεια της άσκησης. Τα επεισόδια βρογχόσπασμου στην άσκηση εμφανίζονται μετά από περίπου 5-8 λεπτά έντονης άσκησης.
• η έντονη άσκηση είναι προϋπόθεση για να εμφανιστεί ένα επεισόδιο
• οι συνθήκες, όπου πραγματοποιείται η άσκηση. Το άσθμα επιδεινώνεται με την άσκηση πιο συχνά σε περιπτώσεις που συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες. Τέτοιοι είναι ερεθιστικές ουσίες, αλλεργιογόνα, μεγάλη ατμοσφαιρική ρύπανση, ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες και άλλοι.

“Ο βρογχόσπασμος στην άσκηση είναι συχνότερος σε ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα, στα παιδιά και ιδιαίτερα στους αθλητές”

Αναμενόμενα, με βάση τα παραπάνω, υπάρχουν αθλήματα όπου η πιθανότητα εμφάνισης βρογχόσπασμου από άσκηση είναι μεγαλύτερη. Το άσθμα μπορεί να επιδεινωθεί, για παράδειγμα στην κολύμβηση ή άλλα αθλήματα σε πισίνα, στα χειμερινά σπορ ή στο τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων. 

Μπορώ να ελαττώσω τον κίνδυνο;

Φαρμακευτικές, όσο και μη επιλογές θα πρέπει να αξιοποιούνται, ώστε να αποφευχθεί ένα επεισόδιο βρογχόσπασμου στην άσκηση.

Τα επεισόδια βρογχόσπασμου από άσκηση συμβαίνουν συχνότερα σε ασθενείς που το άσθμα τους δεν ελέγχεται επαρκώς. Σχεδιάστε με τον ιατρό σας την ιδανική για εσάς στρατηγική ελέγχου του άσθματος με:

• καθημερινή αγωγή ελέγχου του άσθματος
• εκπαίδευση στον σωστό τρόπο λήψης της αγωγής
• θεραπεία της ρινίτιδας, εάν συνυπάρχει
• σαφείς οδηγίες για την χρήση επιπλέον αγωγής, εφόσον χρειαστεί, όπως και για την αντιμετώπιση των παροξυσμών (κρίσεις) άσθματος
• λήψη πριν την άσκηση ταχείας δράσης βρογχοδιασταλτικού εισπνεόμενου φαρμάκου

“Οι περισσότεροι ασθενείς με ελεγχόμενο άσθμα μπορούν να ασκηθούν κανονικά, και αυτό θα βελτιώσει περισσότερο τον έλεγχο των συμπτωμάτων τους”

Παράλληλα με τα παραπάνω, οι ασθενείς με άσθμα μπορούν να ελαττώσουν την πιθανότητα βρογχόσπασμου στην άσκηση και με μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις, όπως:

• σωστή προθέρμανση πριν την έναρξη της άσκησης. Η προθέρμανση οδηγεί σε μία σχετική ανοχή του οργανισμού στην άσκηση για τις επόμενες περίπου 2 ώρες. 
• αποφυγή έκθεσης σε αεροαλλεργιογόνα, σε ασθενείς με αλλεργικό βρογχικό άσθμα. Ο αλλεργιολόγος σας θα εντοπίσει τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα για τα συμπτώματα σας με ειδικά δερματικά τεστ και αιματολογικές εξετάσεις.
• προτιμήστε να μην ασκηθείτε σε ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως έντονο ψύχος ή ιδιαίτερα αυξημένη θερμοκρασία ή υγρασία. Παράλληλα, θα πρέπει να αποφεύγονται οι έντονες εναλλαγές θερμοκρασίας. Τόσο η προθέρμανση, όπως και η άσκηση και η αποθεραπεία να γίνονται στο ίδιο περιβάλλον.
• αποφυγή άσκησης σε έντονη περιβαλλοντική ρύπανση
• η χρήση μάσκας ή ενός καλύμματος, εάν είναι ανεκτή στην άσκηση, θα ελαττώσει την επίδραση των παραπάνω περιβαλλοντικών παραγόντων.

Σε κάποιους ασθενείς τα παραπάνω μέτρα δεν επαρκούν για να αποφευχθούν τα πλήρως τα επεισόδια βρογχόσπασμου σε άσκηση. Σε τέτοιες περιπτώσεις, συζητήστε με τον ιατρό σας για να επιλέξετε ένα η περισσότερα αθλήματα που θεωρούνται σχετικά ασφαλή (Εικόνα 3).