Τι είναι η αλλεργική ρινίτιδα;
Ο όρος “ρινίτιδα” αναφέρεται σε φλεγμονή του βλεννογόνου (της εσωτερικής επιφάνειας, δηλαδή) της μύτης. Στις περιπτώσεις που η φλεγμονή αυτή είναι αλλεργικού μηχανισμού, τότε πρόκειται για αλλεργική ρινίτιδα.
Άλλα είδη ρινίτιδας είναι η λοιμώδης (όπως σε ιώσεις του αναπνευστικού), αλλά και η μη-αλλεργική ρινίτιδα (αγγειοκινητική). Η τελευταία, διαχωρίζεται σε διάφορες υποκατηγορίες, όπως η ορμονική (εμφανιζόμενη σε έμμηνο ρύση ή η ρινίτιδα της κύησης), η φαρμακευτική, η ρινίτιδα των ηλικιωμένων και άλλες (Εικόνα 1).
“Ένα ή περισσότερα είδη ρινίτιδας μπορεί να συνυπάρχουν ταυτόχρονα στον ίδιο ασθενή”
Η αλλεργική ρινίτιδα, λοιπόν, αφορά την αλλεργική φλεγμονή του βλεννογόνου της ρινός. Προκαλείται όταν ο βλεννογόνος ενός αλλεργικού ανθρώπου έρχεται σε επαφή με το υπεύθυνο, για την αλλεργία του, αεροαλλεργιογόνο. Τα συχνότερα αλλεργιογόνα του αναπνευστικού (αεροαλλεργιογόνα) στη χώρα μας είναι:
Η είσοδος του αλλεργιογόνου μέσω του αναπνευστικού βλεννογόνου προκαλεί την απάντηση του ανοσοποιητικού συστήματος. Ακολουθεί από μια σειρά από ανοσολογικές διεργασίες όπου συμμετέχουν αρκετά κύτταρα του οργανισμού, με τελικό αποτέλεσμα την εμφάνιση συμπτωμάτων. Παράλληλα, η παρατεταμένη επαφή με το αλλεργιογόνο προκαλεί τη συντήρηση της αλλεργικής φλεγμονής και την εμμονή των συμπτωμάτων.
“Για να προκληθούν τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας, αρκεί μια μικρή μόνο έκθεση στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο.”
Αλλεργική ρινίτιδα: ποιά τα συμπτώματα της;
Στην αλλεργική ρινίτιδα, σε παιδιά και ενήλικες, τα συμπτώματα προκαλούνται από την αντίδραση του οργανισμού σε κάτι που θεωρεί επιβλαβές. Στα πλαίσια, λοιπόν, της αντίδρασης αυτής, οι μηχανισμοί που κινητοποιούνται έχουν σαν τελικό αποτέλεσμα να εμφανίζονται:
- ρινική συμφόρηση (μπούκωμα στη μύτη)
- ρινική καταρροή
- πταρμοί (φταρνίσματα)
- κνησμός (φαγούρα) της μύτης και της υπερώας, αλλά και συχνά
- βήχας που επιμένει
“Η αλλεργική ρινίτιδα είναι χρόνια νόσος, με περιόδους έξαρσης και ύφεσης των συμπτωμάτων. Μικρής διάρκειας συμπτώματα από τη μύτη, όπως για μερικές μέρες, οφείλονται συνήθως σε μία ιογενή ρινίτιδα”
Σε ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα συνυπάρχουν συχνά συμπτώματα από τα μάτια (αλλεργική επιπεφυκίτιδα). Τα συνηθέστερα είναι η δακρύρροια, ο κνησμός των επιπεφυκότων και η ερυθρότητα.
Σε αρκετούς ασθενείς, στην αλλεργική φλεγμονή συμμετέχουν και οι πνεύμονες, με αποτέλεσμα να συνυπάρχουν και συμπτώματα αλλεργικού βρογχικού άσθματος. Τα συχνότερα συμπτώματα του άσθματος είναι η δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή), ο συριγμός (σφύριγμα) στη διάρκεια της, ο βήχας, αλλά και ένα αίσθημα “βάρους” στο στήθος.
Εποχική και ολοετής ρινίτιδα
Τα συμπτώματα σε ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα εκδηλώνονται όταν ο ασθενής έρχεται σε επαφή με το αλλεργιογόνο. Έτσι σε κάποιους ασθενείς -συνήθως αλλεργικούς σε γύρεις- τα συμπτώματα εμφανίζονται την εποχή της ανθοφορίας του αντίστοιχου φυτού (εποχική αλλεργική ρινίτιδα).
Μίας και η ανθοφορία των περισσοτέρων φυτών είναι την άνοιξη, η εποχική αλλεργική ρινίτιδα εμφανίζεται συχνότερα εαρινά (αλλεργία της άνοιξης, ρινίτιδα της άνοιξης). Φυσικά, μια εποχική ρινίτιδα μπορεί να εμφανίζεται και άλλες εποχές, όπως το φθινόπωρο ή -σπανιότερα- το καλοκαίρι.
Παράλληλα όταν ένας ασθενής εκτίθεται συνεχώς στο αλλεργιογόνο στο οποίο είναι αλλεργικός, τα συμπτώματα εμφανίζονται όλο το χρόνο (ολοετής αλλεργική ρινίτιδα). Η ολοετής αλλεργική ρινίτιδα εμφανίζεται συνήθως σε ασθενείς με αλλεργία στα ακάρεα της οικιακής σκόνης, ή σε κατοικίδια (Εικόνα 2).
Πότε θα υποψιαστώ την αλλεργική ρινίτιδα;
Τα παραπάνω συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας, δεν εμφανίζονται με τον ίδιο τρόπο ή με την ίδια βαρύτητα στον κάθε ασθενή. Σε κάποιους, για παράδειγμα, ο κνησμός (φαγούρα) στη μύτη είναι ηπιότερος, ενώ ενοχλεί περισσότερο μια φαγούρα στο λαιμό εσωτερικά.
Συχνά, επίσης, δεν δίνεται σημασία στη σχέση που μπορεί να έχει η αλλεργική ρινίτιδα και ο βήχας, τόσο στα παιδιά, όσο και στους ενήλικες. Στην πραγματικότητα συχνά ένας βήχας που επιμένει οφείλεται σε ρινίτιδα, ιδιαίτερα εάν συνυπάρχει μπούκωμα στη μύτη που επίσης επιμένει.
Παράλληλα, όταν τα συμπτώματα εμφανίζονται ή επιδεινώνονται σε μια συγκεκριμένη εποχή (όπως η άνοιξη), η αλλεργία είναι αρκετά πιθανή. Αντίστοιχα με την εποχικότητα, η αλλεργική ρινίτιδα είναι πιθανή όταν εμφανίζονται συμπτώματα ρινίτιδας σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, ρινίτιδα που εμφανίζεται στο χώρο εργασίας ή σε επισκέψεις σε σπίτια με κατοικίδια θα πρέπει να εγείρει τις υποψίες για πιθανή αλλεργία.
Δεν είχα ποτέ μου αλλεργία. Μπορεί να εκδήλωσα τώρα;
Η αλλεργική ρινίτιδα μπορεί να εκδηλωθεί οποτεδήποτε, από την παιδική ηλικία μέχρι και την ενήλικο ζωή. Αποτελεί ένα από τα συνηθέστερα αλλεργικά νοσήματα, τόσο στα παιδιά, όσο και τους ενήλικες. Υπολογίζεται, δε, πως αφορά περίπου το 10-30% των ενηλίκων και μέχρι το 40% των παιδιών στο γενικό πληθυσμό.
“Δεν γεννιέται κάποιος αλλεργικός, η αλλεργική ρινίτιδα εμφανίζεται στη διάρκεια της ζωής”
Η συχνότητα της συχνά υποεκτιμάται, μιας και είναι σύνηθες οι ασθενείς σταδιακά να συνηθίζουν στην ύπαρξη των συμπτωμάτων ή και να τα αντιλαμβάνονται ως ένα κοινό κρυολόγημα. Αν και κάποιες φορές προσομοιάζουν τα συμπτώματα του κοινού κρυολογήματος, η αρκετά μεγαλύτερη διάρκεια τους θα πρέπει να μας προβληματίσει.
Από την άλλη, συμπτώματα ρινίτιδας που επιμένουν συνηθέστερα οφείλονται σε αλλεργία, αλλά δυνητικά μπορεί να εμφανίζονται και στα πλαίσια άλλων υποκείμενων νοσημάτων, μετά από υπερβολική χρήση κάποιων φαρμάκων, αλλά και λόγω άλλων παραγόντων.
Που οφείλεται η αλλεργική ρινίτιδα; Μπορώ να βρω σε τι έχω αλλεργία;
Οι παράγοντες στους οποίους αντιδρά ο ρινικός βλεννογόνος ονομάζονται αλλεργιογόνα. Τα αλλεργιογόνα είναι ουσίες οι οποίες στους περισσότερους ανθρώπους δεν προκαλούν ενοχλήματα, αλλά οι αλλεργικοί σε αυτά ασθενείς τα αναγνωρίζουν ως δυνητικά επιβλαβή. Έτσι, το ανοσοποιητικό τους σύστημα να αντιδρά, με τελικό αποτέλεσμα την έκλυση και συντήρηση των συμπτωμάτων της ρινίτιδας.
Συχνότερα αλλεργιογόνα στη χώρα μας αποτελούν τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, επιθήλια ζώων (όπως ο σκύλος και η γάτα), σπόρια μυκήτων (όπως η αλτερνάρια και το κλαδοσπόριο) αλλά και γύρεις διαφόρων φυτών (όπως τα αγρωστώδη, η παριετάρια, η ελιά, το κυπαρίσσι κ.α.).
Για να εντοπίσουμε τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα, πραγματοποιούμε έλεγχο των ευαισθητοποιήσεων. Ο έλεγχος γίνεται με τεστ στο δέρμα (επιδερμιδικές διά νυγμού δοκιμασίες), όπως και στο αίμα (προσδιορισμός ειδικών ανοσοσφαιρινών ορού). Οι δοκιμασίες αυτές συνήθως είναι αρκετές για να καθορίσουμε τα κλινικά υπεύθυνα αλλεργιογόνα, αν και σε κάποιες περιπτώσεις θα χρειαστούν ειδικές δοκιμασίες πρόκλησης.
Τι μπορώ να κάνω για την αλλεργική ρινίτιδα;
Η αλλεργική ρινίτιδα είναι μια χρόνια νόσος. Το ευτυχές δεδομένο είναι πως στην πλειοψηφία των ασθενών μπορεί να ελεγχθεί με συνδυασμό αποφυγής αλλεργιογόνων, συμπτωματικής θεραπείας (με χάπια ή ρινικά σπρέι) ή ειδικής ανοσοθεραπείας.
“Η χειρουργική αντιμετώπιση δεν ενδείκνυται για την αλλεργική ρινίτιδα. Έχει θέση, όταν συνυπάρχουν ανατομικές ή άλλες παθολογικές καταστάσεις”
Α. Εντοπισμός των υπευθύνων αλλεργιογόνων
Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της αλλεργικής ρινίτιδας είναι ο προσδιορισμός των υπεύθυνων για τα συμπτώματα αλλεργιογόνων. Ο έλεγχος για τα αλλεργιογόνα, στα οποία ο κάθε ασθενής έχει αλλεργία γίνεται με ειδικές δερματικές δοκιμασίες (αλλεργικά τεστ) και αιματολογικές εξετάσεις.
Β. Συνδυασμός αποφυγής αλλεργιογόνων με φαρμακολογική και μη αγωγή
Αναλόγως των παραπάνω αποτελεσμάτων, εξετάζεται εάν υπάρχει η δυνατότητα να αποφευχθεί το αλλεργιογόνο αποτελεσματικά. Εάν κάτι τέτοιο είναι δυνατόν, τότε δίνονται οδηγίες αποφυγής και παράλληλα μη ειδική αγωγή για τον περιορισμό των συμπτωμάτων.
“Ο περιορισμός της έκθεσης στο αλλεργιογόνο είναι για τον ασθενή με αλλεργική ρινίτιδα η πλέον φυσική αντιμετώπιση. Συχνά, όμως, είναι μη εφικτός.”
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στη συμπτωματική θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας είναι συνήθως τα:
- αντιισταμινικά χάπια
- σπρέι για αλλεργική ρινίτιδα (ενδορρινικά σπρέι κορτικοστεροειδών ή συνδυασμοί κορτικοστεροειδούς με αντιισταμινικό)
Ο σωστός τρόπος λήψης της συμπτωματικής αγωγής -ιδιαιτέρως των ρινικών σπρέι είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Σε άλλο άρθρο του ιστοτόπου μπορείτε να βρείτε αναλυτικά τις διαθέσιμες επιλογές στη θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας.
Γ. Ειδική ανοσοθεραπεία
Σε περιπτώσεις που ο συνδυασμός αποφυγής με συμπτωματική αγωγή δεν επαρκεί ή έχει σημαντικούς περιορισμούς στην καθημερινότητα του ασθενούς, εξετάζεται η δυνατότητα να υποβληθεί ο ασθενής σε ειδική ανοσοθεραπεία. Με την ανοσοθεραπεία, στοχεύουμε στο να θεραπεύσουμε την αλλεργία προκαλώντας την ανοχή στο αλλεργιογόνου.
"Η ειδική ανοσοθεραπεία επιτυγχάνει τον περιορισμό των συμπτωμάτων, την ελάττωση νέων ευαισθητοποιήσεων, όπως και την πιθανότητα εμφάνισης άσθματος"