Κύηση και αλλεργία

Η αλλεργία και κύηση είναι δύο καταστάσεις που αναπόφευκτα θα συνυπάρξουν για αρκετές γυναίκες. Οι αλλεργικές παθήσεις εμφανίζονται με αυξημένη συχνότητα στον γενικό πληθυσμό, και η κύηση δεν αποτελεί εξαίρεση. Συνηθέστερα τα αλλεργικά νοσήματα προϋπάρχουν της εγκυμοσύνης, ενώ -σπανιότερα- μπορεί να εμφανιστούν στη διάρκεια αυτής.

“Στη διάρκεια της κύησης, ο βέλτιστος χειρισμός της αλλεργίας είναι σημαντικός, τόσο για την μητέρα, όσο και για το έμβρυο”

Όταν η αλλεργία προϋπάρχει, είναι προτιμότερο ο αλλεργιολογικός έλεγχος, όπως και οι θεραπευτικές προσεγγίσεις να έχουν γίνει πριν την. Ο βασικότερος λόγος είναι η επιθυμητή ασφάλεια στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Έτσι, ακόμα και διαγνωστικές δοκιμασίες με πολύ μικρό ποσοστό ανεπιθύμητων αντιδράσεων, όπως είναι οι δερματικές δοκιμασίες (αλλεργικά τεστ), καλό θα είναι να αποφεύγονται στην κύηση.

“Προνοείστε να έχετε μία ακριβή διάγνωση και σωστή θεραπεία για τις αλλεργίες σας, ιδανικά πριν την κύηση”

Αλλεργικά νοσήματα όμως - όπως και σε κάθε άνθρωπο- μπορεί να εμφανιστούν στην πορεία της εγκυμοσύνης. Παράλληλα, η ίδια η εγκυμοσύνη μπορεί να επιδράσει πάνω στα αλλεργικά νοσήματα, και να μεταβάλλει τη βαρύτητα τους. Στις περιπτώσεις αυτές, τόσο η διαγνωστική τους προσέγγιση, όσο και η θεραπευτική αντιμετώπιση μπορεί να έχουν αρκετές δυσκολίες. 

Περιορισμοί σε φάρμακα στην κύηση

Ο συνηθέστερος προβληματισμός στην αλλεργία στην εγκυμοσύνη έχει να κάνει με τη χρήση της φαρμακευτικής αγωγής. Για πολλά από τα διαθέσιμα φάρμακα δεν υπάρχει επαρκής τεκμηρίωση σχετικά με την ασφάλεια τους στην εγκυμοσύνη. Από την άλλη, ο ελλιπής έλεγχος των νοσημάτων αυτών εγκυμονεί συχνά μεγαλύτερους κινδύνους από την απαιτούμενη αγωγή.

“Θα πρέπει να εξατομικεύεται η θεραπευτική αγωγή στη διάρκεια της κύησης, καθώς η χορήγηση φαρμάκων θα πρέπει να περιορίζεται. Όταν, όμως, η αγωγή είναι απαραίτητη, η αποφυγή λήψης της μπορεί να κρύβει μεγαλύτερο κίνδυνο”

Για παράδειγμα, οι γυναίκες με άσθμα που απαιτεί θεραπεία ελέγχου με εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή (κορτιζόνη) θα πρέπει να συνεχίσουν την αγωγή τους, για να αποφύγουν πιθανό επεισόδιο παροξυσμού (κρίσης) άσθματος.

Η ειδική ανοσοθεραπεία δεν θα πρέπει να ξεκινά στη διάρκεια της κύησης, λόγω του κινδύνου για αναφυλακτική αντίδραση. Επίσης, θα πρέπει να διακόπτεται όταν η κύηση εμφανίζεται σε φάση έναρξης, καθώς για τους ίδιους λόγους, δεν θα πρέπει να γίνεται αύξηση της δόσης του χορηγούμενου αλλεργιογόνου. Από την άλλη, οι γυναίκες που βρίσκονται σε φάση συντήρησης, φαίνεται να μπορούν να συνεχίσουν την ανοσοθεραπεία τους με ασφάλεια.

“Συζητήστε με τον Αλλεργιολόγο σας την καλύτερη για εσάς θεραπευτική προσέγγιση της αλλεργίας”

Αλλεργία και κύηση: άσθμα

Η κύηση και το άσθμα έχουν μία αμφίδρομη συσχέτιση. Μεταβολές που συμβαίνουν στην εγκυμοσύνη έχουν επίδραση στο άσθμα:

• φυσιολογικές: η αύξηση λιπώδους ιστού, οιδήματος και αιματική ροής που παρατηρούνται στην κύηση δυνατόν να επιδεινώσουν το άσθμα.
• ορμονικές: ορισμένες ορμόνες έχουν βρογχοδιασταλτική (προστατευτική) δράση, όπως τα οιστρογόνα, η προσταγλαδίνη Ε και η προγεστερόνη. Άλλες, όπως η προσταγλαδίνη F  προκαλούν βρογχόσπασμο (σύσπαση των βρόγχων).
• ανοσολογικές: καθώς ενισχύεται το Th2 ανοσολογικό μονοπάτι στην κύηση, για την προστασία του εμβρύου. Αυτό, όμως, είναι δυνατό να επιδεινώσει προϋπάρχοντα αλλεργικά νοσήματα, όπως το άσθμα αλλά και να μειώσει την άμυνα έναντι ιών.

“Ένα άσθμα που δεν ελέγχεται σωστά θέτει σε κίνδυνο τόσο τη μητέρα, όσο και το παιδί”

Ελλιπής έλεγχος του άσθματος στην εγκυμοσύνη σημαίνει αυξημένο κίνδυνο για: 

• προεκλαμψία
• ανάγκη για καισαρική τομή
• προωρότητα
• μικρά για την ηλικία κύησης νεογνά
• ελλιποβαρή νεογνά
• αυξημένο κίνδυνο το παιδί να εμφανίσει άσθμα (ιδιαίτερα εάν το άσθμα δεν ελέγχεται στους πρώτους μήνες της κύησης)

“Σε ένα ποσοστό 18.8 - 30% το άσθμα θα επιδεινωθεί στη διάρκεια της κύησης”

Η θεραπεία του άσθματος στη διάρκεια της εγκυμοσύνης ακολουθεί τις ίδιες βασικές αρχές με τους υπόλοιπους ασθενείς. Η ιδιαιτερότητα της κύησης επιβάλλει στενότερη παρακολούθηση της εγκύου, ώστε το άσθμα να είναι ελεγχόμενο με τη μικρότερη δυνατή αγωγή.  

“Ο κίνδυνος από τη φαρμακευτική αγωγή για το άσθμα είναι πολύ μικρότερος από ενός μη ελεγχόμενου άσθματος”

Παράλληλα, σε περιπτώσεις παροξυσμού (κρίσης άσθματος), υπάρχει ο κίνδυνος υποξίας, ο οποίος απειλεί σοβαρά το έμβρυο. Για το λόγο αυτό, ένας παροξυσμός άσθματος θα πρέπει να αντιμετωπίζεται δραστικά, με αγωγή αντίστοιχη των λοιπών ασθενών. Οι έγκυες εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο παροξυσμού όταν έχουν ένα ή περισσότερα από τα:

• μη σωστή λήψη της θεραπείας του άσθματος (συχνότητα και τεχνική)
• σοβαρό άσθμα
• χαμηλή πνευμονική λειτουργία πριν την κύηση
• παχυσαρκία
• κάπνισμα

“Παροξυσμοί στη διάρκεια της κύησης εμφανίζονται συχνότερα στο 2^ο τρίμηνο”

Κύηση και αλλεργική ρινίτιδα

Στις γυναίκες με προϋπάρχουσα αλλεργική ρινίτιδα, η εγκυμοσύνη μπορεί να έχει επίδραση στη βαρύτητα των συμπτωμάτων τους. Γενικά, φαίνεται πως οι πιθανότητες είναι μοιρασμένες.

“Μία στις τρεις γυναίκες θα βιώσει τα συμπτώματά της χειρότερα, μία θα δει την αλλεργία της να βελτιώνεται και μια δεν θα παρατηρήσει κάποια μεταβολή”

Επιπλέον της αλλεργικής ρινίτιδας, σε μερικές εγκύους θα εμφανιστεί ένα είδος ρινίτιδας, η οποία ονομάζεται “αγγειοκινητική ρινίτιδα της κύησης”. Συχνότερα χαρακτηρίζεται από ρινική συμφόρηση (μπούκωμα) και υπεραντιδραστικότητα (συμπτώματα μετά από έκθεση σε καθαριστικά, έντονες οσμές, καπνό κ.α). Η αγγειοκινητική ρινίτιδα της εγκυμοσύνης, συνήθως υποχωρεί σταδιακά μετά τον τοκετό, αλλά θα πρέπει να αντιμετωπιστεί στη διάρκεια της κύησης.

Μη φαρμακολογικές προσεγγίσεις για την αλλεργία σε εγκυμοσύνη θα πρέπει να ενθαρρύνονται, ιδιαίτερα στο πρώτο τρίμηνο. Έτσι, μπορεί -ανά περίπτωση- να:

• αποφεύγουν την έκθεση σε γνωστούς παράγοντες που μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα του άσθματος και της ρινίτιδας, όπως τα αλλεργιογόνα, ο καπνός, ερεθιστικές χημικές ουσίες.
• περιορίζουν, όταν χρειάζεται, την επαφή με το αλλεργιογόνο, είτε με ρινικές πλύσεις και άλλες μεθόδους απομάκρυνσης του αλλεργιογόνου
• χρησιμοποιούν ρινικούς διαστολείς για τη βελτίωση της συμφόρησης στον ύπνο

“Ιδανικά, εάν είναι δυνατόν, ο στόχος είναι ο έλεγχος των συμπτωμάτων χωρίς τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής, ειδικά στο 1^ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης”

Παρόλα αυτά, στην περίπτωση που συμπτώματα εμφανιστούν ή χειροτερέψουν, η λήψη φαρμακευτικής αγωγής ενδεχομένως να είναι απαραίτητη. Αν και η προσέγγιση θα πρέπει να εξατομικεύεται, αρκετά συχνά το όφελος από τον έλεγχο των συμπτωμάτων ξεπερνά το πιθανό ρίσκο από τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής. 

Εγκυμοσύνη και τροφική αλλεργία

Στην περίπτωση εγκυμοσύνης μιας γυναίκας με γνωστή τροφική αλλεργία σε μία ή περισσότερες τροφές, πρακτικά δεν αλλάζουν πολλά. Οι υπεύθυνες τροφές θα πρέπει να αποφεύγονται, και μάλιστα με ιδιαίτερη προσοχή, για να αποφευχθεί μία πιθανή αντίδραση. Στην απευκταία περίπτωση που μία αντίδραση συμβεί, οι οδηγίες είναι αντίστοιχες με των υπολοίπων ασθενών, ιδιαίτερα στην περίπτωση αντιμετώπισης ενός αλλεργικού σοκ.

“Ακολουθείτε με προσοχή τις οδηγίες αποφυγής τροφών που έχετε από τον αλλεργιολόγο σας”

Εκδηλώσεις τροφικής αλλεργίας δυνατόν να εμφανιστούν για πρώτη φορά στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Μετά από ένα επεισόδιο τροφικής αλλεργίας, είναι προτιμότερο οι οδηγίες αποφυγής των ύποπτων τροφών να είναι σαφείς.

Η αποφυγή αυτή στοχεύει να ελαττώσει της πιθανότητα ενός νέου επεισοδίου, που μπορεί να έχει αρνητικές δράσεις τόσο στη μητέρα, όσο και στο έμβρυο. Εκτεταμένες, άνευ τεκμηρίωσης, οδηγίες αποφυγής θα πρέπει να αποφεύγονται, καθώς μπορεί να περιορίσουν τη διατροφική ισορροπία της εγκυμοσύνης.

“Σε κάθε εγκυμονούσα με επεισόδιο αναφυλαξίας από τροφή, θα πρέπει να συνταγογραφείται αγωγή επεισοδίου και να δίνεται γραπτό πλάνο αναγνώρισης συμπτωμάτων και αντιμετώπισης επεισοδίου”

Στις περιπτώσεις αυτές, η διερεύνηση μπορεί να αρχίσει με αναζήτηση στο αίμα ειδικών αντισωμάτων για τα εμπλεκόμενα τρόφιμα. Οι δερματικές δοκιμασίες σε τρόφιμα, και τροφικές προκλήσεις που -ενδεχομένως- χρειαστούν, θα πρέπει να αναβληθούν μέχρι και μετά τον τοκετό. Η πλέον ασφαλής προσέγγιση φαίνεται να είναι η αποφυγή των πιθανά εμπλεκόμενων τροφών, αλλά και των συγγενικών τους, για όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Αλλεργία σε δηλητήριο υμενοπτέρων

Η αλλεργία σε δηλητήριο υμενοπτέρων (όπως η μέλισσα ή τα διάφορα είδη σφήκας) αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση. Λόγω της πιθανότητας εμφάνισης ιδιαίτερα σοβαρών αντιδράσεων, η διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση πρέπει να εξατομικεύονται.

Οι γυναίκες με ιστορικό αναφυλαξίας, θα πρέπει να έχουν προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο ενός επεισοδίου. Θα πρέπει να φέρουν μαζί τους κατάλληλη αγωγή, που να περιλαμβάνει συσκευή αυτοενιέμενης αδρεναλίνης. Επίσης, θα πρέπει να μπορούν να αναγνωρίζουν τα συμπτώματα ενός επεισοδίου και να γνωρίζουν τα μέτρα αντιμετώπισης του.

Εγκυμοσύνη και κνίδωση

Οι αρχές τις αντιμετώπισης της κνίδωσης στην διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν διαφέρουν από του γενικού πληθυσμού. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δίνεται στην προσπάθεια αποφυγής τυχόν εκλυτικών παραγόντων, όποτε αυτό είναι δυνατόν. Σε περιπτώσεις που τα συμπτώματα δεν ελέγχονται, όμως, αντιισταμινικά ενδεχομένως να χρειαστούν.

Μια ιδιαίτερη μορφή δερματοπάθειας που μπορεί να εμφανισθεί στην εγκυμοσύνη είναι οι κνησμώδεις και κνιδωτικές βλατίδες και πλάκες [Pruritic Urticarial Papules and Plaques of Pregnancy (PUPPP)](Εικόνα 1) ή πολύμορφο εξάνθημα της κύησης [polymorphic eruption of pregnancy (PEP)]. Συνήθως εμφανίζεται στο τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, με εξανθήματα κατά βάση στην κατώτερη περιοχή της κοιλιάς. Τα εξανθήματα  αυτά  διαρκούν για λίγες εβδομάδες και συνοδεύονται από ενοχλητικό κνησμό. Στις περιπτώσεις που χρειαστεί, η αγωγή με αντιισταμινικά φάρμακα βοηθάει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.

Η αλλεργία στην εγκυμοσύνη παρουσιάζει, αναπόφευκτα, αρκετές ιδιαιτερότητες. Σε κάθε περίπτωση, καλό θα είναι ανά νόσημα να εξαντλούνται αρχικά οι διαθέσιμες μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις. Εάν είναι απαραίτητη η φαρμακοθεραπεία, θα πρέπει να επιλέγεται με βασική προτεραιότητα την ασφάλεια.