Τι είναι το αλλεργικό άσθμα;

Το άσθμα είναι μία χρόνια, φλεγμονώδης νόσος των αεραγωγών που χαρακτηρίζεται από απόφραξη. Η υποκείμενη φλεγμονή στο άσθμα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και δεν είναι η ίδια σε όλους τους ασθενείς. Στο αλλεργικό βρογχικό άσθμα η φλεγμονή αυτή προκαλείται με την επαφή με αλλεργιογόνα που επιδρούν στο αναπνευστικό σύστημα, τα αεροαλλεργιογόνα.  

“Υπολογίζεται πως στην Ευρώπη περίπου 30 εκατομμύρια παιδιά και ενήλικες πάσχουν από άσθμα” 

Το άσθμα είναι μία αρκετά συχνή νόσος που αφορά τόσο παιδιά, όσο και ενήλικες κάθε ηλικίας.  Στη χώρα μας υπολογίζεται πως πάσχει περίπου το 8-10% του πληθυσμού. Ακόμα και σήμερα, σε αρκετές περιπτώσεις, καθυστερεί να τεθεί η διάγνωση του άσθματος, κυρίως λόγω του μοτίβου εμφάνισης των συμπτωμάτων.

"Στους ασθενείς με άσθμα, τα συμπτώματα παρουσιάζουν περιόδους βελτίωσης και επιδείνωσης"

Οι αεραγωγοί των ασθενών με άσθμα, παρουσιάζουν άλλοτε άλλου βαθμού απόφραξη των αεραγωγών (Εικόνα 1). Η απόφραξη αυτή μπορεί να βελτιώνεται (αναστρέφει), είτε αυτόματα, είτε με κατάλληλη αγωγή. Σε άλλες περιπτώσεις, η απόφραξη επιδεινώνεται και τα συμπτώματα γίνονται εντονότερα.

Το αλλεργικό άσθμα με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται;

Συνηθέστερα, το άσθμα θα εκδηλωθεί (Εικόνα 2) με υποτροπιάζονται επεισόδια:

• δύσπνοιας (δυσκολία στην αναπνοή). Οι ασθενείς με αλλεργικό άσθμα εμφανίζουν δύσπνοια, την οποία αντιλαμβάνονται ως μία δυσκολία στην αναπνοή. Συχνά περιγράφουν τη δύσπνοια ως δυσκολία στο να “βγει ο αέρας από το στήθος”.
• βήχα. Στο αλλεργικό άσθμα ο βήχας είναι συνηθέστερα ξηρός και συχνά ενοχλητικός. Διαβάστε περισσότερα στο αντίστοιχο άρθρο του ιστοτόπου για τον αλλεργικό βήχα.
• συρρίτουσας αναπνοής (“σφύριγμα” ή “γατάκια” στην εκπνοή) 
• αισθήματος βάρους ή πίεσης στο στήθος

“Σε πολλές περιπτώσεις τα συμπτώματα του άσθματος επιδεινώνονται το βράδυ ή το πρωί μετά το ξύπνημα”

Το αλλεργικό άσθμα παρουσιάζει συμπτώματα που διαρκούν, με διακυμάνσεις, τόσο στη βαρύτητα, όσο και στο χρόνο διάρκειας των συμπτωμάτων. Οι διαφοροποιήσεις αυτές υπάρχουν μεταξύ ασθενών, αλλά και στον ίδιο ασθενή σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. 

“Τα συμπτώματα του άσθματος χειροτερεύουν μετά από έκθεση σε διάφορους παράγοντες (asthma triggers)”

Παράλληλα, αρκετοί παράγοντες -ειδικοί και μη ειδικοί- μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα του άσθματος (Εικόνα 3). Τέτοιοι, μεταξύ άλλων, μπορεί να είναι η άσκηση, ο κρύος αέρας, ο καπνός, αλλά και λοιμώξεις του αναπνευστικού.

Οι ασθενείς με άσθμα μπορεί να εκδηλώνουν συμπτώματα μία εποχή του χρόνου, περισσότερες ή και ολοετώς. Στους ασθενείς με αλλεργικό βρογχικό άσθμα, ακόμα και μια μικρή έκθεση σε αεροαλλεργιογόνο μπορεί να επάγει η να επιδεινώσει τα συμπτώματα.

Σε κάποιες περιπτώσεις, η επιδείνωση των συμπτωμάτων είναι ιδιαίτερα μεγάλη και ονομάζεται παροξυσμός ή κρίση άσθματος. Συνήθως ένας παροξυσμός εμφανίζεται μετά από μία ίωση του αναπνευστικού ή μία έντονη έκθεση σε αλλεργιογόνα.

Στη διάρκεια ενός παροξυσμού τα συμπτώματα είναι ιδιαίτερα σοβαρά και θα χρειαστούν τροποποίηση της αγωγής του άσθματος, ή ακόμα και νοσηλεία.

“Ο παροξυσμός (ή κρίση) άσθματος είναι η επιδείνωση των συμπτωμάτων και μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρός”

Έχω αλλεργικό ή μη αλλεργικό βρογχικό άσθμα;

Όταν μιλάμε για άσθμα, μιλάμε στην πράξη για ένα σύνδρομο, αρκετά ετερογενές, όσον αφορά τα αίτια και τους βασικούς του μηχανισμούς. Η αλλεργία αποτελεί το συχνότερα εμπλεκόμενο αίτιο του άσθματος, και αφορά περισσότερους από τους μισούς ασθενείς.

“Περισσότεροι από πέντε στους δέκα ασθενείς με άσθμα πάσχουν από αλλεργικό άσθμα”

Οι ασθενείς με αλλεργικό άσθμα παρουσιάζουν τα ίδια συμπτώματα με τους ασθενείς με μη αλλεργικό άσθμα. Η βασική διαφορά μεταξύ τους είναι πως η έκθεση σε αλλεργιογόνα είναι ένας παράγοντας που θα προκαλέσει συμπτώματα στον αλλεργικό ασθενή.

Έτσι, για παράδειγμα, ένας ασθενής με αλλεργία στη γύρη της ελιάς θα παρουσιάσει επιδείνωση των συμπτωμάτων του της εποχή γυρεοφορίας της ελιάς. Από την, όμως, η θεραπεία απευαισθητοποίησης (ανοσοθεραπεία) στην ελιά θα οδηγήσει και σε βελτίωση του άσθματος του.

Ποιος ο ρόλος της αλλεργίας στο άσθμα;

Ο ρόλος της αλλεργίας στο άσθμα είναι σημαντικός για τους περισσότερους, αλλά όχι για όλους τους ασθενείς. Θετικά δερματικά τεστ θα εμφανίσουν μέχρι και 8 στους 10 ασθενείς με άσθμα, αλλά η προσέγγιση πρέπει να εξατομικεύεται, μιας και ένα θετικό αποτέλεσμα, δεν σημαίνει απαραίτητα κλινική αλλεργία. Έτσι, για να είναι ένα άσθμα αλλεργικό στην αιτιολογία του, θα πρέπει:

• να υπάρχει ευαισθητοποίηση σε ένα ή περισσότερα αλλεργιογόνα
• τα αλλεργιογόνα αυτά να είναι κλινικά σημαντικά, να προκαλούν δηλαδή συμπτώματα στον ασθενή 

Η αντίδραση στα αλλεργιογόνα προκαλεί και συντηρεί στους πνεύμονες των ασθενών με άσθμα μία αλλεργικού τύπου, εμμένουσα φλεγμονή. Εάν το υπεύθυνο αλλεργιογόνο εμφανίζεται μία μόνο εποχή του χρόνου, ο αλλεργικός ασθενείς θα εκδηλώσει συμπτώματα κυρίως την εποχή εκείνη. Εάν πρόκειται για ολοετές αλλεργιογόνο (όπως τα ακάρεα της οικιακής σκόνης) τα συμπτώματα του άσθματος θα διαρκούν -με διακυμάνσεις- ολοετώς.

“Η επίδραση των αλλεργιογόνων δεν είναι πάντα προφανής. Ένα αλλεργικό άσθμα στην υγρασία μπορεί να επιδεινώνεται λόγω των μυκήτων, των ακάρεων ή και με μη ειδικό μηχανισμό”

Ως αποτέλεσμα της φλεγμονής αυτής, ο βλεννογόνος των ασθενών με άσθμα παρουσιάζει μεταβολές συγκριτικά με των ανθρώπων χωρίς άσθμα. Τέτοιες αλλαγές, σταδιακά οδηγούν στην αναδιαμόρφωση της αρχιτεκτονικής των αεραγωγών και σε βλάβες που είναι δυσκολότερο να αναστραφούν.

Πως θα βρω εάν έχω αλλεργικό άσθμα;

Οι ασθενείς με αλλεργικό βρογχικό άσθμα, είναι ευαισθητοποιημένοι σε ένα ή περισσότερα αεροαλλεργιογόνα. Στη χώρα μας, τα συχνότερα είναι τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, τα σπόρια μυκήτων, τα επιθήλια ζώων και οι γύρεις διαφόρων φυτών.

Ο ακριβής προσδιορισμός των υπεύθυνων αλλεργιογόνων είναι ιδιαίτερα σημαντικός στους ασθενείς με άσθμα. Τα αλλεργιογόνα συμμετέχουν τόσο στη δημιουργία και διατήρηση της ασθματικής φλεγμονής, όσο και στις εξάρσεις των συμπτωμάτων. Η δε θεραπεία της υποκείμενης αλλεργίας -όπου αυτό είναι δυνατόν- θα οδηγήσει σε περιορισμό των συμπτωμάτων του άσθματος.

“Η διάγνωση του αλλεργικού άσθματος γίνεται με αλλεργικά τεστ (δερματικές δοκιμασίες), όπου ο Ιατρός σας θα επιβεβαιώσει την ύπαρξη ή απουσία  αλλεργίας”

Μετά τη λήψη ενός διεξοδικού ιστορικού, ο Ιατρός σας θα προχωρήσει σε έλεγχο των ευαισθητοποιήσεων. Ο έλεγχος αυτός γίνεται με τεστ στο δέρμα (επιδερμιδικές διά νυγμού δοκιμασίες), όπως και στο αίμα (προσδιορισμός ειδικών ανοσοσφαιρινών ορού).

Διάφορες άλλες “ανορθόδοξες” διαγνωστικές πρακτικές δεν διαθέτουν επιστημονική βάση και αξιοπιστία και θα πρέπει να αποφεύγονται. Μερικές από αυτές είναι το ηλεκτροδερμικό τεστ (Vega testing), η κινησιολογία, η ιριδολογία και άλλα.

Για το αλλεργικό άσθμα υπάρχει θεραπεία; 

Το ήπιο αλλεργικό άσθμα είναι μια νόσος, η οποία μπορεί να ελεγχθεί αποτελεσματικά στις περισσότερες περιπτώσεις.  Δυστυχώς, ένα περίπου 5% των ασθενών με άσθμα πάσχουν από σοβαρό άσθμα, το οποίο δεν ελέγχεται ικανοποιητικά, παρά τις φαρμακολογικές και μη παρεμβάσεις. Περισσότερες  λεπτομέρειες σε αντίστοιχο άρθρο του ιστοτόπου για τη θεραπεία του άσθματος.

Οι ασθματικοί ασθενείς θα πρέπει να έχουν σωστή ενημέρωση σχετικά με το άσθμα, τη θεραπεία του, αλλά και τους παράγοντες που μπορεί να το επιδεινώσουν. Βασικές αρχές  που συστήνεται να ακολουθούν στην καθημερινότητα τους, είναι:

• να αποφεύγουν των παραγόντων που επιδεινώνουν τα συμπτώματα τους (μεταξύ αυτών και των αλλεργιογόνων, στο μέτρο του δυνατού)
• η διακοπή του καπνίσματος (εάν καπνίζουν), όπως και να αποφεύγουν την παθητική έκθεση σε καπνό
• να έχουν και να ακολουθούν ένα γραπτό σχέδιο δράσης με τη συμπτωματική φαρμακευτική αγωγή του άσθματος, και τη χρήση αυτής ανάλογα με την κατάσταση τους.
• εάν συνυπάρχουν άλλα νοσήματα, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν, καθώς μπορεί να υπονομεύουν τον έλεγχο του άσθματος. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας, καθώς συνυπάρχει μέχρι και στο 80% των ασθενών με άσθμα.
• σε περίπτωση που η βαρύτητα του άσθματος το επιτρέπει, να εξετάζουν τη δυνατότητα ή μη αντιμετώπισης της αλλεργίας τους με ειδική ανοσοθεραπεία. 

Η θεραπεία του άσθματος είναι μία δυναμική και μακροχρόνια κατάσταση. Το σημαντικότερο, ίσως, βήμα στην αντιμετώπιση του άσθματος είναι να αντιληφθεί ο ασθενής τη σημασία της δικής του συμμετοχής. Τόσο ο λανθασμένος τρόπος λήψης της αγωγής, όσο και η μικρή συμμόρφωση των ασθενών σε αυτή αποτελούν τα συχνότερα αίτια ανεπιτυχούς ρύθμισης του άσθματος.

“Το 70% περίπου των ασθενών δεν λαμβάνει με σωστό τρόπο τα εισπνεόμενα φάρμακα για το αλλεργικό άσθμα”