Η απάντηση στην ερώτηση “τι είναι το άσθμα”, είναι συχνά πως “το άσθμα είναι μία χρόνια νόσος των αεραγωγών, που χαρακτηρίζεται από απόφραξη”. Θα πρέπει, όμως, κανείς να έχει υπόψιν του πως το άσθμα είναι μία ιδιαίτερα ετερογενής οντότητα.

Πως προκαλείται το άσθμα;

Οι αεραγωγοί είναι ένα δίκτυο από μεγάλα, μεσαίας διαμέτρου και μικρά “σωληνάκια”, τα οποία μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες. Στους ασθενείς με άσθμα, οι αεραγωγοί στενεύουν, γίνονται οιδηματώδεις (πρήζονται) και παράγουν περισσότερη βλέννη από ότι συνήθως.

“Το άσθμα είναι μία χρόνια νόσος των αεραγωγών, που χαρακτηρίζεται από απόφραξη”

Η στένωση των αεραγωγών με άσθμα (βρογχόσπασμος) συνήθως μεταβάλλεται και μπορεί να βελτιωθεί είτε μόνη της, είτε μετά από λήψη εισπνοών για το άσθμα (βρογχοδιασταλτικών φαρμάκων). Οι μεταβολές αυτές (Εικόνα 1), προκαλούνται και συντηρούνται από άλλοτε άλλη φλεγμονή των αεραγωγών.

“Η απόφραξη των αεραγωγών στο άσθμα παρουσιάζει διακυμάνσεις”

Το τελικό αποτέλεσμα των παραπάνω μεταβολών στους ασθενείς είναι τα συμπτώματα του άσθματος. Τα συνηθέστερα είναι τα:

• δύσπνοια, η αίσθηση ότι ο αέρας βγαίνει με δυσκολία κατά την εκπνοή
• συριγμός, ένας ήχος δηλαδή σαν σφύριγμα στην αναπνοή, που προκαλείται από τον αέρα που περνά μέσα από τους στεγνωμένους αεραγωγούς 
• βήχας, που είναι συχνά νυχτερινός και μπορεί να ξυπνάει τον ασθενή
• αίσθημα βάρους στο στήθος ή πίεσης 

“Η βαρύτητα του άσθματος δεν είναι ίδια σε όλους. Σε κάποιους τα συμπτώματα είναι ήπια ενώ σε άλλους είναι τόσο σοβαρά, που αλλάζουν τη ζωή του ασθενούς”

Τα συμπτώματα του άσθματος συνήθως εμφανίζονται ή επιδεινώνονται όταν ο ασθενής εκτεθεί σε ένα η περισσότερους παράγοντες που ονομάζονται εκλυτικοί. Εκλυτικοί παράγοντες του άσθματος μπορεί να είναι οι λοιμώξεις (συνήθως ιογενείς), η άσκηση, η ασπιρίνη, τα αλλεργιογόνα και άλλοι παράγοντες του περιβάλλοντος (Εικόνα 2). Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες στο άρθρο μας σχετικά με τους παράγοντες που επιδεινώνουν το άσθμα.

 Τι είναι το αλλεργικό και τι το μη αλλεργικό βρογχικό άσθμα;

Συχνά στους ασθενείς υπάρχει σύγχυση σχετικά το τι είναι άσθμα, βρογχικό άσθμα, αλλεργικό άσθμα και αλλεργικό βρογχικό άσθμα. Στην πράξη, όλα τα παραπάνω σημαίνουν άσθμα. 

Η βασική διαφοροποίηση, όταν μιλάμε για αλλεργικό άσθμα ή αλλεργικό βρογχικό άσθμα, είναι η αλλεργική τους αιτιολογία.

“Το αλλεργικό βρογχικό άσθμα είναι ο συχνότερος τύπος του άσθματος”

Στο αλλεργικό άσθμα, η φλεγμονή των αεραγωγών είναι αλλεργικής αιτιολογίας. Η επαφή με ένα η περισσότερα αλλεργιογόνα προκαλεί την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος και τη φλεγμονή των αεραγωγών.

Τα αλλεργιογόνα που ευθύνονται για το αλλεργικό άσθμα είναι τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, γύρεις διαφόρων φυτών, μύκητες, το λάστιχο ή και αλλεργιογόνα ζώων, όπως ο σκύλος και η γάτα”

Η αλλεργική φλεγμονή χαρακτηρίζεται από την απελευθέρωση διαφόρων ουσιών, που ονομάζονται μεσολαβητές και την προσέλκυση κυττάρων στους αεραγωγούς. Η δράση όλων των παραπάνω, όπως και του βργχόσπασμου έχει σαν αποτέλεσμα δομικές μεταβολές στους αεραγωγούς των ασθενών με άσθμα.

Τα συμπτώματα δεν διαφέρουν μεταξύ των ασθενών με αλλεργικό και μη αλλεργικό άσθμα. Η διαφοροποίηση είναι πως ο αλλεργικός σε ένα η περισσότερα αλλεργιογόνα ασθενής θα εκδηλώσει συμπτώματα όταν εκτεθεί στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο. Στους ασθενείς με μη αλλεργικό άσθμα, η έκθεση αυτή δεν θα προκαλέσει επιδείνωση του άσθματος.

Τι είναι το ηωσινοφιλικό και τι το ουδετεροφιλικό άσθμα και τι σημασία έχει;

Τα ηωσινόφιλα και τα ουδετερόφιλα είναι κοκκιοκύτταρα που αποτελούν κατηγορίες των λευκών αιμοσφαιρίων. Το ηωσινοφιλικό και το ουδετεροφιλικό άσθμα είναι όροι που αναφέρονται στο είδος της φλεγμονής του άσθματος. Στα πλαίσια της φλεγμονής των αεραγωγών, διαφορετικά κύτταρα ανά ασθενή μπορεί να συμμετέχουν και να συσσωρεύονται εκεί.

Όταν, λοιπόν η φλεγμονή στο άσθμα χαρακτηρίζεται κυρίως από ηωσινόφιλα, τότε μιλάμε για ηωσινοφιλικό άσθμα. Στους ασθενείς με ηωσινοφιλικό άσθμα βρίσκουμε αυξημένα ηωσινόφιλα στο αίμα, στο πνευμονικό παρέγχυμα και στα πτύελα (φλέματα). 

“Για τους ασθενείς με μέτριο/σοβαρό αλλεργικό άσθμα, με σοβαρό ηωσινοφιλικό άσθμα και με σοβαρό τύπου 2 άσθμα υπάρχει η δυνατότητα προσθήκης στη θεραπεία ειδικών μονοκλωνικών αντισωμάτων”

Στους ασθενείς με ουδετεροφιλικό άσθμα, όπου υπάρχουν κυρίως ουδετερόφιλα κύτταρα. Η φλεγμονή και οι μηχανισμοί στο ουδετεροφιλικό άσθμα δεν είναι τόσο καλά μελετημένοι, συγκριτικά με το ηωσινοφιλικό. Τέλος, αναφέρονται και δύο άλλες υποκατηγορίες άσθματος τα: 

• μικτό κοκκιοκυτταρικό άσθμα, όπου συνυπάρχουν εξίσου ηωσινόφιλα και ουδετερόφιλα 
• ακοκκιοκυτταρικό άσθμα, όπου δεν έχει προσδιοριστεί ο κυτταρικός πληθυσμός.

Γιατί, όμως τα παραπάνω έχουν σημασία; Τα τελευταία χρόνια, έχουμε πλέον στη διάθεση μας ολοένα και περισσότερα νέα φάρμακα για το άσθμα. Τα φάρμακα αυτά αφορούν κατά βάση τους ασθενείς με σοβαρό άσθμα, στους οποίους το άσθμα παραμένει μη ελεγχόμενο, παρά τη μέγιστη θεραπευτική αγωγή. 

Οι θεραπείες αυτές στοχεύουν ειδικά ανοσολογικά μονοπάτια και -για να επιτύχουν τη μέγιστη αποτελεσματικότητα- χορηγούνται σε υποκατηγορίες ασθενών με άσθμα, αναλόγως της υποκείμενης φλεγμονής.

Πως καταλαβαίνω αν έχω άσθμα;

Άσθμα μπορεί να εμφανιστεί οποτεδήποτε στη ζωή. Στατιστικά, είναι συχνότερο στα παιδιά και στις γυναίκες, αλλά αυτό δεν καθορίζει την κλινική πράξη.

“Το άσθμα είναι μία νόσος με μεγάλη ετερογένεια και η διάγνωσή του θα πρέπει να γίνεται από ειδικό Ιατρό”

Σε ποιές περιπτώσεις είναι περισσότερο πιθανό κάποιος να πάσχει από άσθμα; Μια σειρά από παράγοντες αυξάνει την πιθανότητα για έναν ασθενή να είναι ασθματικός. Τέτοιοι είναι: 

Α. Τα συμπτώματα 

Εάν εμφανίζετε επεισόδια με δύσπνοια, σφύριγμα κατά την αναπνοή, βήχα ή βάρους στο στήθος, ενδεχομένως να οφείλονται σε άσθμα. Ο βήχας στο άσθμα είναι συνήθως ξηρός, συχνά εμφανίζεται το βράδυ και μπορεί να αφυπνίσει τον ασθενή. 

Τα συμπτώματα του άσθματος παρουσιάζουν σημαντική διακύμανση στο χρόνο και επιδεινώνονται μετά την έκθεση σε ένα η περισσότερους εκλυτικούς παράγοντες. Δεν εμφανίζονται, όμως, αποκλειστικά και μόνο σε ασθενείς με άσθμα. Συζητήστε με τον Ιατρό σας τα συμπτώματα σας, ώστε να διερευνηθείτε για την επιβεβαίωση ή τον αποκλεισμό του άσθματος.

Β. Εάν υπάρχει ιστορικό άσθματος στην οικογένεια

Πάρα πολλά γονίδια έχουν συσχετιστεί με το άσθμα και πλέον γνωρίζουμε πως στην εμφάνιση του ένα σημαντικό μερίδιο έχουν γενετικοί παράγοντες. Αυτό δεν σημαίνει πως εάν έχετε άσθμα το παιδί σας θα εκδηλώσει οπωσδήποτε άσθμα. 

“Το άσθμα προκαλείται από αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων”

Όταν ένας ή και οι δύο γονείς έχουν άσθμα, όμως, το παιδί παρουσιάζει αυξημένη πιθανότητα να εκδηλώσει άσθμα, σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό.

Γ. Η συνύπαρξη αλλεργικής ρινίτιδας

Η συσχέτιση του άσθματος με την αλλεργική ρινίτιδα είναι γνωστή εδώ και δεκαετίες. Περίπου το 85% των ασθενών με άσθμα πάσχει από αλλεργική ρινίτιδα. Από την άλλη, ένας ασθενής με αλλεργική ρινίτιδα έχει μέχρι και πάνω από τετραπλάσια πιθανότητα να αναπτύξει άσθμα. Η αλλεργική ρινίτιδα που οφείλεται στα ακάρεα της οικιακής σκόνης είναι ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας κινδύνου για εμφάνιση άσθματος.

Έχω άσθμα, υπάρχει θεραπεία;

Ο βασικός στόχος στη θεραπεία του άσθματος είναι ο έλεγχος των συμπτωμάτων. Είναι σημαντικό να αντιληφθεί κανείς πως το άσθμα είναι μία χρόνια νόσος, που παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις στο χρόνο. Αυτό σημαίνει πως ο ασθενής θα πρέπει να συνεργάζεται στενά με τον Ιατρό του, προκειμένου να διατηρούν τα συμπτώματα υπό έλεγχο.

“Η αντιμετώπιση του άσθματος θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες του κάθε ασθενούς”

Για την καλύτερη αντιμετώπιση του άσθματος σας προσπαθήστε να:

• αποφύγετε ή περιορίστε κατά το δυνατόν την έκθεση σε παράγοντες που επιδεινώνουν το άσθμα σας
• δημιουργείστε με τον Ιατρό σας ένα σχέδιο αντιμετώπισης του άσθματος και εφαρμόστε το
• ο Ιατρός σας θα επιλέξει τη φαρμακοθεραπεία σας με τέτοιο τρόπο, ώστε με τη μικρότερη δυνατή αγωγή να επιτυγχάνεται ο έλεγχος του άσθματος
• από την πλευρά σας, ζητήστε να εκπαιδευτείτε στη σωστή λήψη της αγωγής, για περισσότερες από μία φορές και προσπαθήστε να να συμμορφώνεστε σε αυτή
• ο Ιατρός σας θα φροντίσει για τη διάγνωση και αντιμετώπιση άλλων νοσημάτων που επιδρούν στο άσθμα όπως η αλλεργική ρινίτιδα ή η νόσος της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης
• θα πρέπει να προσπαθήσετε να υιοθετήσετε ένα περισσότερο ενεργό τρόπο ζωής. Η τακτική άσκηση, η ισορροπημένη διατροφή και η διακοπή του καπνίσματος βοηθούν σημαντικά και στον έλεγχο στο άσθματος.

"Η σωστή θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας, όταν συνυπάρχει, συμβάλλει στον έλεγχο του άσθματος"