Τι είναι τα αλλεργιογόνα;

Τα αλλεργιογόνα είναι ουσίες οι οποίες στους περισσότερους ανθρώπους δεν προκαλούν ενοχλήματα, αλλά οι αλλεργικοί σε αυτά ασθενείς τα αναγνωρίζουν ως δυνητικά επιβλαβή. Έτσι, το ανοσοποιητικό σύστημα των αλλεργικών ασθενών αντιδρά σε αυτά, με τελικό αποτέλεσμα την έκλυση και συντήρηση των συμπτωμάτων της αλλεργίας.

Τα περισσότερα αλλεργιογόνα είναι πρωτεΐνες ή μικρομοριακές ουσίες (απτίνες) που συνδέονται με πρωτεΐνες-φορείς του οργανισμού. Σπάνια, συναντά κανείς και άλλα είδη αλλεργιογόνων, όπως οι υδατάνθρακες. Για παράδειγμα, το υπεύθυνο αλλεργιογόνο για το σύνδρομο αλλεργίας στο κόκκινο κρέας είναι ένας ολιγοσακχαρίτης, η α-γαλακτόζη.

Ποιά είναι τα βασικά αλλεργιογόνα;

Τα αλλεργιογόνα που περισσότερο ενοχοποιούνται για κάθε αλλεργική νόσο παρουσιάζουν διαφορές μεταξύ τους. Έτσι, διαφορετικά τροφικά αλλεργιογόνα είναι συχνότερα σε παιδιά με τροφική αλλεργία από ότι στους ενήλικες. Αντίστοιχα, τα αλλεργιογόνα τα υπεύθυνα για την αλλεργία αναπνευστικού διαφέρουν στη χώρα μας συγκριτικά με τη Βόρεια Ευρώπη.

Μπορεί κανείς εύκολα να συντάξει με τα συχνότερα αλλεργιογόνα τρόφιμα μία λίστα, όπως αντίστοιχα και με τα αεροαλλεργιογόνα κοκ. Προσοχή όμως! Οι πληροφορίες αυτές δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται άκριτα καθώς στην πράξη δεν σημαίνουν τίποτα για ένα ασθενή.

“Δεν υπάρχει νόημα στο να αποφεύγει κάποιος ένα αλλεργιογόνο, χωρίς να είναι αλλεργικός σε αυτό”

Τα αλλεργιογόνα μπορούν να διακριθούν ανάλογα με τη νόσο στην οποία συμβάλλουν ως εξής:

Αεροαλλεργιογόνα

Είναι τα αλλεργιογόνα που ευθύνονται για την εμφάνιση συμπτωμάτων στους ασθενείς με αλλεργία του αναπνευστικού. Τα νοσήματα αυτά είναι η αλλεργική επιπεφυκίτιδα, η αλλεργική ρινίτιδα, και το αλλεργικό βρογχικό άσθμα.

Συχνότερα αεροαλλεργιογόνα στη χώρα μας αποτελούν τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, επιθήλια ζώων (όπως ο σκύλος και η γάτα), σπόρια μυκήτων (όπως η αλτερνάρια και το κλαδοσπόριο) αλλά και οι γυρεόκοκκοι (γύρεις) διαφόρων φυτών (όπως τα αγρωστώδη, η παριετάρια, η ελιά, το κυπαρίσσι κ.α.).

“Δεν προκαλεί κάθε φυτό το ίδιο συχνά αλλεργία”

Οι γύρεις των φυτών που μας περιβάλλουν, δεν είναι εξίσου αλλεργιογονικές. Τα φυτά που βασίζονται σε έντομα για την αναπαραγωγή τους (εντομόφιλα), με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν προκαλούν αλλεργίες του αναπνευστικού. Αντιθέτως, τα συχνότερα αλλεργιογόνα φυτά είναι αυτά των οποίων οι γύρεις μεταδίδονται με τον αέρα (ανεμόφιλα φυτά).

“Συνήθως τα φυτά με λουλούδια με ζωηρά χρώματα δεν προκαλούν αλλεργία”

Τα αεροαλλεργιογόνα διακρίνονται περεταίρω σε αλλεργιογόνα:

• εσωτερικού χώρου (ενδοοικιακά): ακάρεα της οικιακής σκόνης, επιθήλια ζώων, σπόρια μυκήτων
• εξωτερικού χώρου (εξωοικιακά): γύρεις, σπόρια μυκήτων

Αλλεργιογόνα σε τρόφιμα (τροφικά)

Τα τροφικά αλλεργιογόνα είναι υπεύθυνα για τα συμπτώματα ασθενών που πάσχουν από τροφική αλλεργία. Οι αλλεργικές αντιδράσεις σε τροφές(τροφική αλλεργία) μπορούν να διαχωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Μεταξύ των δύο αυτών κατηγοριών υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στα συμπτώματα που εμφανίζονται, όπως και στους υποκείμενους μηχανισμούς. Έτσι, οι αντιδράσεις τροφικές αλλεργίας διακρίνονται στις: 

• άμεσου τύπου (συχνότερα) με συμπτώματα που εμφανίζονται σε λίγα λεπτά από τη βρώση της τροφής και 
• επιβραδυνόμενου τύπου (σπανιότερα), στις οποίες είναι και δυσκολότερο να ενοχοποιηθούν οι υπεύθυνες τροφές.

Τα συχνότερα τροφικά αλλεργιογόνα, ανάλογα με την ηλικία, είναι:

• στα παιδιά: το γάλα αγελάδος, το αυγό, τα σιτηρά, τα ψάρια, το φυστίκι και οι ξηροί καρποί, το σουσάμι και η σόγια
• στους ενήλικες: το φυστίκι και οι ξηροί καρποί, το σουσάμι, τα ψάρια και τα θαλασσινά, τα φρούτα (και ιδίως το ροδάκινο στη χώρα μας)

Τα αλλεργιογόνα στα φαγητά μπορεί πολλές φορές να είναι κρυμμένα, χωρίς κάποιος να μπορεί να τα υποψιαστεί εύκολα (κρυφά αλλεργιογόνα). Για παράδειγμα, το λούπινο είναι ένα αλλεργιογόνο στο οποίο η αλλεργία μπορεί συχνά να μη διαγνωστεί. Παράλληλα, σε πολλά συσκευασμένα τρόφιμα η σήμανση για αλλεργιογόνα μπορεί να είναι ελλιπής. 

“Συχνά ένα κρυφό τροφικό αλλεργιογόνο είναι το άγνωστο αίτιο μιας αλλεργικής αντίδρασης”

Λόγω των παραπάνω, οι ασθενείς με ιστορικό αναφυλαξίας σε τροφές θα πρέπει να φέρουν μαζί τους αγωγή επεισοδίου αναφυλαξίας και συσκευή αυτοενιέμενης αδρεναλίνης. Διαβάστε περισσότερα για την αναφυλαξία καθώς και τι πρέπει να κάνετε σε ένα επεισόδιο αλλεργικού σοκ.

Αλλεργιογόνα σε φάρμακα

Σχεδόν όλα τα φάρμακα μπορούν να δράσουν ως αλλεργιογόνα, με άλλοτε άλλη συχνότητα. Στους ασθενείς με φαρμακευτική αλλεργία, οι αντιδράσεις λόγω φαρμάκων δεν είναι όλες όμοιες. Αντίστοιχα με την τροφική αλλεργία, δυνατόν να εμφανιστούν άμεσες ή καθυστερημένες αντιδράσεις.

Τα φάρμακα που είναι συχνότερα υπεύθυνα για αλλεργικές αντιδράσεις χωρίζονται στις εξής κατηγορίες:

• την πενικιλλίνη και τα β-λακταμικά αντιβιοτικά
• την ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα
• τα ιωδιούχα σκιαγραφικά (τα οποία σπάνια προκαλούν αντιδράσεις, αλλά χορηγούνται πολύ συχνά)

“Δυνητικά, κάθε φάρμακο μπορεί να προκαλέσει αλλεργία”

Αλλεργιογόνα σε μέλισσα και σφήκες (δηλητήρια υμενοπτέρων)

Στους ασθενείς με αλλεργία σε δηλητήρια υμενοπτέρων, ένας νυγμός μπορεί να επιφέρει αλλεργική αντίδραση. Η βαρύτητα των αντιδράσεων αυτών μπορεί να είναι από ήπια, μέχρι και επικίνδυνη για τη ζωή (συστηματική αναφυλαξία). Οι ασθενείς αυτοί αναπτύσσουν ειδικά αντισώματα έναντι ενός ή -συχνότερα- περισσοτέρων συστατικών των δηλητηρίων των υμενοπτέρων.

Τα συχνότερα υμενόπτερα,των οποίων το δηλητήριο προκαλεί αλλεργικές αντιδράσεις, στη χώρα μας είναι:

• η μέλισσα (Apis mellifera)
• η κοινή σφήκα (Common wasp)
• ο σκούρκος ή σερσέκι (Vespa Crabro)
• η σφήκα του γένους Polistes (Polistes wasp)

Αλλεργιογόνα σε δερματίτιδα

Σε ασθενείς με αλλεργική εξ επαφής δερματίτιδα, αλλεργιογόνα που έρχονται σε επαφή με το δέρμα προκαλούν εμμένουσα δερματοπάθεια. Εξ επαφής δερματίτιδα μπορεί επίσης να εμφανιστεί απουσία αλλεργικού μηχανισμού (ερεθιστική εξ επαφής δερματίτιδα).

Μερικά από τα συχνότερα αλλεργιογόνα που προκαλούν αλλεργική εξ επαφής δερματίτιδα είναι:

• μέταλλα (όπως το νικέλιο, το κοβάλτιο, τα άλατα χρωμίου)
• τοπικά φάρμακα (όπως αντιβιοτικές κρέμες)
• το βάλσαμο του Περού
• η φορμαλδεΰδη
• η παραφαινυλο-διαμίνη (PPD) (συχνά υπεύθυνη για αλλεργία στις βαφές μαλλιών)