Αναφυλαξία

24/06/2022
Last Modified 29/08/2022
Lampros A. Kalogiros

Τι είναι η αναφυλαξία;

Η αναφυλαξία αποτελεί μια πολύ σοβαρή και δυνητικά επικίνδυνη για τη ζωή, αλλεργική αντίδραση. Η ετυμολογία της βασίζεται στα ελληνικά “ανά” και “φύλαξις” και πρωτοεμφανίστηκε στα γαλλικά (anaphylaxie). Πρακτικά η αναφυλαξία σημαίνει μία “υπερβολική αντίδραση” του οργανισμού.

“Η αναφυλαξία είναι σοβαρή και δυνητικά επικίνδυνη για τη ζωή”

Συμβαίνει όταν ένας ασθενής, ο οποίος είναι αλλεργικός σε ένα συγκεκριμένο αλλεργιογόνο εκτίθεται στο αλλεργιογόνο αυτό. Δεν είναι όλα τα είδη αλλεργιογόνων υπεύθυνα για μια πιθανή αναφυλακτική αντίδραση (Εικόνα 1). Συνηθέστερα ένα αναφυλακτικό σοκ θα προκληθεί από: 

τι προκαλεί αλλεργικό σοκ
Εικόνα 1. Τι μπορεί να προκαλέσει αναφυλαξία;

Στο άρθρο του ιστοτόπου για τα αλλεργιογόνα, μπορείτε να ενημερωθείτε περισσότερο για αυτά. Ένα συχνό λάθος στη διερεύνηση του αιτίου μιας αναφυλακτικής αντίδρασης είναι να αποκλείονται αλλεργιογόνα που στο παρελθόν ο ασθενής ανεχόταν χωρίς πρόβλημα. 

“Αναφυλαξία (ή αλλεργικό σοκ) μπορεί να συμβεί μετά την κατανάλωση μιας τροφής που κάποιος έτρωγε χωρίς πρόβλημα για χρόνια”

Σε κάποιες περιπτώσεις δεν θα αναγνωριστεί κάποιο αλλεργιογόνο ως αίτιο και η αναφυλακτική αντίδραση θα χαρακτηριστεί ως ιδιοπαθής. Στους ασθενείς με ιδιοπαθή αναφυλαξία -και ιδιαίτερα με περισσότερα του ενός επεισόδια- υποκείμενα νοσήματα που σχετίζονται με διαταραχές των μαστοκυττάρων (όπως η μαστοκυττάρωση) θα πρέπει να αποκλειστούν.

Ποια τα συμπτώματα της αναφυλαξίας;

Ένα επεισόδιο αναφυλαξίας συνήθως εκδηλώνεται άμεσα (μέσα σε λίγα λεπτά) μετά την έκθεση στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο. Σπανιότερα, δυνατόν να εκδηλωθεί και μερικές ώρες μετά. Για παράδειγμα, οι ασθενείς που πάσχουν από αλλεργία στην a-gal (γαλακτόζη-α-1,3-γαλακτόζη), εμφανίζουν αναφυλαξία ώρες μετά την κατανάλωση κόκκινου κρέατος.

Μέχρι και στο 20% των περιπτώσεων, την αρχική αντίδραση θα ακολουθήσει και μία επόμενη, περίπου 4-8 ώρες μετά (διφασικές αντιδράσεις). Για το λόγο αυτό, οι ασθενείς με επεισόδιο αναφυλαξίας θα πρέπει να παρακολουθούνται για αρκετές ώρες μετά το επεισόδιο.

Η αναφυλαξία μπορεί να εκδηλωθεί με συμπτώματα από διάφορα όργανα και συστήματα του σώματος (Εικόνα 2), όπως για παράδειγμα το:

  • δέρμα: κνησμός (όπως π.χ. σε παλάμες, πέλματα, μασχάλες, τριχωτό κεφαλής), ερυθρότητα, κνίδωση ή/και αγγειοοίδημα.
  • αναπνευστικό: καταρροή, πταρμοί, συριγμός (σφύριγμα στο στήθος), δύσπνοια, βήχας ή βράγχος φωνής
  • γαστρεντερικό: πόνος στην κοιλιά, τάση για έμετο ή έμετος, τάση για διαρροϊκή κένωση ή και διαρροϊκή κένωση
  • κυκλοφορικό: ζάλη, ταχυκαρδία, πτώση της αρτηριακής πίεσης. Στις περιπτώσεις αυτές η αντίδραση ονομάζεται αναφυλακτικό σοκ.
αναφυλαξία συμπτώματα
Εικόνα 2. Πιθανά συμπτώματα αναφυλαξίας

“Στο αλλεργικό σοκ τα συμπτώματα της αναφυλακτικής αντίδρασης είναι ιδιαίτερα σοβαρά”

Αλλεργικά τεστ για αναφυλαξία ή αλλεργικό σοκ

Το αλλεργιογόνο που ευθύνεται για μία αναφυλακτική αντίδραση δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρο. Επιπλέον, υπάρχουν συχνά δομικές ομοιότητες μεταξύ διαφορετικών αλλεργιογόνων, με αποτέλεσμα το ανοσοποιητικό σύστημα να αντιδρά σε περισσότερα αλλεργιογόνα, από αυτό που προκάλεσε το επεισόδιο.

“Αποφύγετε να εκτεθείτε σε πιθανά υπεύθυνα για την αντίδραση αλλεργιογόνα πριν ολοκληρώσετε τον έλεγχο” 

Ο πλήρης αλλεργιολογικός έλεγχος στοχεύει στον ακριβή προσδιορισμό των αλλεργιογόνων που ευθύνονται για το αναφυλακτικό επεισόδιο. Είναι μία διαδικασία που περιλαμβάνει:

  • αναλυτικό ιστορικό σχετικά με τα αλλεργιογόνα που εκτέθηκε ο ασθενής πριν την αντίδραση
  • δερματικές δοκιμασίες (αλλεργικά τεστ) με τα υπό διερεύνηση αλλεργιογόνα. Διαβάστε περισσότερα στο αντίστοιχο άρθρο για τις δερματικές δοκιμασίες
  • προσδιορισμό στο αίμα ειδικών αντισωμάτων (IgE, ειδικές ανοσοσφαιρίνες E, ανασυνδυασμένα αλλεργιογόνα)
  • εάν απαιτηθεί, ειδικές προκλήσεις, για την επιβεβαίωση ανοχής σε άλλα αλλεργιογόνα 

“Ο αλλεργιολογικός έλεγχος στοχεύει στο να γνωρίζει ο ασθενής ποια αλλεργιογόνα θα αποφεύγει και σε ποια μπορεί να εκτεθεί με ασφάλεια”

Μπορώ να δράσω προληπτικά;

Δυστυχώς, για τις περισσότερες περιπτώσεις ασθενών με κίνδυνο αναφυλαξίας η βασική επιλογή πρόληψης είναι η αποφυγή. Θεραπευτική αντιμετώπιση, τουλάχιστον στην παρούσα φάση, υπάρχει μόνο για τους ασθενείς με αλλεργία σε δηλητήριο υμενοπτέρων.

“Η αλλεργία σε δηλητήριο μέλισσας ή σφηκών μπορεί να θεραπευθεί”

Οι ασθενείς αυτοί, μετά από κατάλληλο διαγνωστικό έλεγχο μπορούν να υποβληθούν σε ειδική ανοσοθεραπεία. Με την ανοσοθεραπεία (απευαισθητοποίηση), ένας επόμενος νυγμός (τσίμπημα) μέλισσας ή σφήκας δεν θα προκαλέσει αναφυλακτική αντίδραση.

“Σε αναφυλαξία σε συγκεκριμένο αλλεργιογόνο, πρέπει στο μέλλον να αποφεύγετε τόσο το ίδιο, όσο και παρόμοια δομικά αλλεργιογόνα”

Εάν έχετε εκδηλώσει αναφυλαξία σε ένα αλλεργιογόνο, θα πρέπει στο μέλλον να αποφύγετε της έκθεση σε αυτό, όπως και σε άλλα που παρουσιάζουν δομικές ομοιότητες. Σημαντικά βήματα για μια σωστή αποφυγή είναι να:

  • διερευνηθεί σωστά και ενδελεχώς, η αναφυλακτική αντίδραση και το αίτιο της, ώστε να γνωρίζετε τα αλλεργιογόνα που μπορεί να προκαλέσουν αντίδραση.
  • γνωρίζετε και άλλα αλλεργιογόνα στα οποία είστε σε αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσετε αναφυλαξία (διασταυρούμενη ευαισθητοποίηση). Για παράδειγμα, οι ασθενείς με αλλεργία στην αμοξυκιλλίνη θα πρέπει να αποφεύγουν και τις κεφαλοσπορίνες, μέχρι να ολοκληρωθεί η διερεύνηση της φαρμακευτικής αλλεργίας τους.

“Ο αλλεργιολόγος σας, μετά από τον αντίστοιχο έλεγχο, θα σας ενημερώσει για τα αλλεργιογόνα που πρέπει να αποφεύγετε”

  • πληροφορηθείτε τρόπους να υποψιάζεστε και να αναγνωρίζετε κρυφά αλλεργιογόνα, τα οποία είναι υπεύθυνα για πολλές περιπτώσεις αναφυλαξίας τροφικής αιτιολογίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι ξηροί καρποί, ίχνη των οποίων μπορεί να βρίσκονται σε πολλά προϊόντα και γλυκά.
  • συνειδητοποιήσετε πως είναι αδύνατο να αποφύγετε πλήρως κάθε κατηγορία αλλεργιογόνων. Έτσι, σε περιπτώσεις αλλεργίας σε δηλητήριο υμενοπτέρων (μέλισσα, σφήκες), όπου ένας πιθανός νυγμός δεν γίνεται να προβλεφθεί, θα πρέπει ο ασθενής να αποφεύγει συνθήκες αυξημένης έκθεσης σε αυτά. 

“Είναι επικίνδυνο ένας αλλεργικός σε δηλητήριο μέλισσας ασθενής να ασκεί μελισσοκομία”

Υπάρχει αντιμετώπιση για την αναφυλαξία (αλλεργικό σοκ);

Παρά τη σωστή ενημέρωση και τις προληπτικές προσπάθειες των ασθενών, μια αναφυλακτική αντίδραση δεν μπορεί πάντα να αποφευχθεί. Έτσι, σε περιπτώσεις αναφυλακτικού επεισοδίου ο αλλεργικός ασθενής θα πρέπει να:

  • έχει κατανοήσει πλήρως το σχέδιο δράσης αναφυλαξίας που του έχει χορηγήσει ο Αλλεργιολόγος του. Έτσι, θα μπορεί να αναγνωρίσει εγκαίρως τα συμπτώματα και να λάβει την αντίστοιχη αγωγή.
  • φέρει πάντα μαζί του τα απαραίτητα φάρμακα που θα του χρειαστούν για την αντιμετώπιση του επεισοδίου. Σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση, η αδρεναλίνη και όχι τα κορτικοστεροειδή είναι το φάρμακο που θα βοηθήσει περισσότερο τον ασθενή με αλλεργικό σοκ.
  • είναι σωστά εκπαιδευμένος από τον Αλλεργιολόγο του για τον τρόπο χορήγησης της αγωγής, και ιδιαίτερα στη χρήση της συσκευής αυτοενιέμενης αδρεναλίνης.
  • αναζητά το συντομότερο δυνατόν Ιατρική εκτίμηση και αντιμετώπιση. Ακόμη και στην περίπτωση που με την αγωγή επεισοδίου τα συμπτώματα υποχωρήσουν πλήρως, η εξειδικευμένη Ιατρική εκτίμηση είναι αναγκαία.

Μπορείτε να ενημερωθείτε περισσότερο λεπτομερώς στο αντίστοιχο άρθρο του ιστότοπου για την αντιμετώπιση του αλλεργικού σοκ (αναφυλαξίας).

Ίσως σας ενδιαφέρουν

Βρείτε περισσότερα άρθρα 

Επικοινωνήστε μαζί μας

Προγραμματίστε την επίσκεψη σας στο Ιατρείο
Επικοινωνία
Copyright 2017 - 2024 Lampros A. Kalogiros
magnifiercrosschevron-down