Η αλλεργία εμφανίζεται με αυξανόμενο ρυθμό τις τελευταίες δεκαετίες, ειδικά στα παιδιά, αλλά και τους ενήλικες. Η αύξηση του επιπολασμού των αλλεργικών νοσημάτων και η ενημέρωση του κοινού συμβάλλουν στο να υποψιάζεται κανείς μια πιθανή αλλεργία. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως οι μύθοι και οι λανθασμένες αντιλήψεις γύρω από την αλλεργία έχουν εκλείψει.

“Πολύ συχνά η αλλεργία συγχέεται με άλλα, μη αλλεργικά νοσήματα και το αντίστροφο”

Παρόμοια -ή και ίδια- συμπτώματα με τις αλλεργίες μπορεί να εμφανιστούν και σε άλλα νοσήματα, με αποτέλεσμα συχνές παρερμηνείες. Βασικά ερωτήματα σχετικά με το τι είναι η αλλεργία και πως μπορεί να εκδηλωθεί ανακύπτουν αναπόφευκτα.

Πότε, όμως, πρόκειται για αλλεργία και πότε όχι; Προκειμένου να τεθεί η διάγνωση της αλλεργίας, πρέπει:

• τα συμπτώματα του να προκαλούνται από την έκθεση σε ένα αλλεργιογόνο. Με άλλα λόγια να υπάρχει μία αιτιολογική συσχέτιση των συμπτωμάτων που ο ασθενής έχει με ένα αλλεργιογόνο.
• η παραπάνω συσχέτιση να επάγεται μέσω ενός ειδικού ανοσολογικού (αλλεργικού) μηχανισμού

Προς την κατεύθυνση αυτή είναι ιδιαίτερα χρήσιμο ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό, η κλινική εξέταση και ο εξειδικευμένος αλλεργιολογικός έλεγχος. Χρήσιμα εργαλεία στη διάγνωση των αλλεργιών είναι τα διάφορα αλλεργικά τεστ, αλλά τα αποτελέσματα τους πρέπει να αξιολογούνται με προσοχή.

“Συνεπώς, ένα θετικό ‘αλλεργικό τεστ’ δεν σημαίνει απαραίτητα και αλλεργία και ένα αρνητικό δεν την αποκλείει πάντα” 

Ετυμολογία της λέξης “αλλεργία”

Η λέξη αλλεργία, όσο συχνή και αν είναι στις μέρες μας, πρωτοεμφανίσθηκε μόλις το 1906, στη Βιέννη. Ένας νέος -τότε- παιδίατρος, ο Clemens von Pirquet, τη συνέθεσε για να εκφράσει την άποψη πως το ανοσοποιητικό μας σύστημα δεν αφορά αποκλειστικά  και μόνο την αντιμετώπιση νοσημάτων.

Η λέξη “αλλεργία” δεν υπήρχε μέχρι το 1906

Η αφορμή για την παρατήρηση του Clemens von Pirquet ήταν πως κάποια παιδιά με διφθερίτιδα, στα οποία χορηγήθηκε ορός αντιτοξίνης αλόγου, παρουσίαζαν άσχετες με τη νόσο, ανεπιθύμητες αντιδράσεις. 

“αλλεργία: ‘άλλος’ και ‘έργον’”

Για αυτή, λοιπόν, την τροποποιημένη (ή διαφορετική) αντίδραση του οργανισμού, ο von Pirquet πρότεινε τον όρο “αλλεργία”. Ετυμολογικά, ο όρος προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις “άλλος” (= διαφορετικό) και “έργον” (= δράση). 

Τι είναι αλλεργία, τα αλλεργιογόνα και η ατοπία;

Με ποιο τρόπο μπορεί, λοιπόν, κάποιος να περιγράψει την αλλεργία; Συνοπτικά, μία αλλεργική αντίδραση συμβαίνει όταν ο ανθρώπινος οργανισμός αντιδρά σε ουσίες που φυσιολογικά είναι αβλαβείς για τους περισσότερους. 

Πρόκειται, λοιπόν, για μία παρερμηνεία, ένα “λάθος”, μία “υπερβολική αντίδραση” του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Το ανοσοποιητικό σύστημα, σε φυσιολογικές συνθήκες, μας προστατεύει από εξωτερικούς “εχθρούς” όπως βακτήρια ή ιοί. Παράλληλα, όμως, δεν αντιδρά σε μη επιβλαβείς  για τον οργανισμό ουσίες, όπως τα θρεπτικά συστατικά των τροφών.

Το ανοσοποιητικό σύστημα ενός αλλεργικού, αντίθετα, εμφανίζει μία αντίδραση (τοπικά ή γενικευμένα) προς τέτοιες μη επιβλαβείς ουσίες. Τα συμπτώματα της αλλεργίας είναι πρακτικά το τελικό αποτέλεσμα αυτής της “μπερδεμένης” ανοσολογικής αντίδρασης.

“Η αλλεργία εμφανίζεται όταν κάποιος αντιδρά σε ουσίες του περιβάλλοντος που είναι αβλαβείς για τον άνθρωπο”

Οι ουσίες αυτές ονομάζονται αλλεργιογόνα και μπορεί να βρίσκονται σε τροφές, σε φάρμακα, στα δηλητήρια των υμενοπτέρων σε γύρεις, σε μύκητες, στα ακάρεα της οικιακής σκόνης αλλά και σε ζώα. Πρακτικά, οτιδήποτε ξένο προς τον άνθρωπο μπορεί να γίνει αλλεργιογόνο. Διαβάστε περισσότερα στο αντίστοιχο άρθρο του ιστοτόπου για τα αλλεργιογόνα.

“Σχεδόν όλα τα αλλεργιογόνα είναι -ή συνδέονται σε- πρωτεΐνες” 

Η ατοπία, από την άλλη, είναι μία γενετική προδιάθεση για την παραγωγή ειδικών αντισωμάτων έναντι αλλεργιογόνων. Η προδιάθεση αυτή αρκετά συχνά -μα όχι πάντα- θα οδηγήσει στην εμφάνιση ενός ή περισσοτέρων αλλεργικών εκδηλώσεων, μετά από έκθεση σε ένα αλλεργιογόνο. 

Επτά συχνές απορίες για τις αλλεργίες

Τα αλλεργικά νοσήματα συχνά περιβάλλονται από λανθασμένες αντιλήψεις και “μυστήριο”. Κάποιες από τις ερωτήσεις που μπορεί εύλογα να προκύψουν σχετικά με την αλλεργία είναι και οι ακόλουθες:

Γιατί έχουμε αλλεργία;

Η εμφάνιση της αλλεργίας σε ένα άνθρωπο είναι το αποτέλεσμα πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων μεταξύ γενετικής προδιάθεσης και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η αλλεργία δεν οφείλεται σε ένα μόνο παράγοντα. Περισσότερα δεδομένα σχετικά με τα πιθανά αίτια μπορείτε να βρείτε στο άρθρο του ιστοτόπου σχετικά με τη θεωρία της υγιεινής και το μικροβίωμα.

Η αλλεργία είναι μεταδοτική (κολλητική);

Τα αλλεργικά νοσήματα δεν μεταδίδονται με την επαφή, το συγχρωτισμό ή άλλο τρόπο. Εξαιρετικά σπάνια, μία αλλεργία θα μπορούσε να “μεταφερθεί” στα πλαίσια μεταμόσχευσης οργάνου από ένα αλλεργικό ασθενή.

Η αλλεργία είναι κληρονομική;

Η αλλεργία οφείλεται -εν μέρει- σε γενετική προδιάθεση, αλλά δεν κληρονομείται απευθείας. Για παράδειγμα, εάν η μητέρα έχει τροφική αλλεργία σε γαρίδες, δεν είναι απαραίτητο πως το παιδί της θα αναπτύξει την ίδια τροφική αλλεργία. Γενικά, όμως, τα παιδιά των ανθρώπων με αλλεργία, έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν κάποια αλλεργική νόσο.

Είναι κάποιος αλλεργικός από τη γέννηση;

Κανείς δεν γεννιέται αλλεργικός, παρά μόνο κάποιοι με αυξημένη προδιάθεση, χωρίς αυτό να σημαίνει πως θα εκδηλώσουν αλλεργία. Οι αλλεργίες είναι δυνατόν να εμφανιστούν οποτεδήποτε, από την παιδική ηλικία μέχρι το γήρας.

Τι προκαλεί την αλλεργία;

Οι ουσίες που προκαλούν αλλεργία ονομάζονται αλλεργιογόνα και είναι συνήθως -αλλά όχι πάντα- πρωτεΐνες. Μπορείτε να ενημερωθείτε αναλυτικότερα στο άρθρο για τα αλλεργιογόνα.

Έχω αλλεργία, τι να κάνω;

Η ασφαλέστερη επιλογή είναι μία εκτίμηση από ειδικό Αλλεργιολόγο. Ο Αλλεργιολόγος είναι ο εξειδικευμένος ιατρός στη διάγνωση, διαγνωστική προσέγγιση και θεραπευτική αντιμετώπιση των αλλεργικών νοσημάτων.

Πως εκδηλώνεται η αλλεργία;

Ακολουθεί μια αδρή αναφορά των συχνότερων αλλεργικών νοσημάτων και συμπτωμάτων, αλλά -φυσικά- δεν είναι δυνατόν να συμπεριληφθούν όλα (Εικόνα 1). Βρείτε στα νέα του ιστοτόπου αναλυτικές πληροφορίες για τα αλλεργικά νοσήματα.

Πότε θα υποψιαστώ πως έχω αλλεργία;

Με βάση τα παραπάνω, μπορεί κάποιος να προσεγγίσει τα αλλεργικά νοσήματα, μέσα από τα συμπτώματα που τα χαρακτηρίζουν. Έτσι, κάποιες από τις συχνότερες εκδηλώσεις που μπορεί να εμφανιστούν σε μία αλλεργική αντίδραση είναι:

• αλλεργία στα μάτια και το αναπνευστικό (μύτη και πνεύμονες), όπως συμβαίνει σε αλλεργία σε γύρη (εποχική αλλεργία) ή άλλα αεροαλλεργιογόνα: 
  • ρινίτιδα: ρινική συμφόρηση (μπούκωμα), βήχας, πταρμοί (φταρνίσματα), κνησμός (φαγούρα) σε μύτη και υπερώα
  • επιπεφυκίτιδα: κνησμός επιπεφυκότων, ερυθρότητα και δακρύρροια
  • άσθμα: δύσπνοια, βήχας, συριγμός (σφύριγμα) στην αναπνοή, αίσθημα “βάρους” στο στήθος.
• δερματικές εκδηλώσεις (αλλεργία στο δέρμα):
  • κνησμός, ερυθρότητα, κνιδωτικά εξανθήματα (“πετάλες”, εικόνα που μοιάζει με χάρτη στο σώμα), αγγειοοίδημα (πρήξιμο) σε χείλη, βλέφαρα, παλάμες ή γεννητικά όργανα. 
  • Επίσης, εκζεματικές βλάβες (ατοπική δερματίτιδα) με ξηροδερμία και πορεία εξάρσεων και υφέσεων
  • Άλλες εμμένουσες δερματοπάθειες όπως η εξ’ επαφής αλλεργική δερματίτιδα, αλλά και σπανιότερες αντιδράσεις, συνήθως λόγω φαρμακευτικής αλλεργίας.
• συμπτώματα από το γαστρεντερικό 
  • δυσφαγία, εμετοί, διαρροϊκές κενώσεις, που συχνότερα θα συμβούν στα πλαίσια ενός επεισοδίου αναφυλαξίας.
• συστηματικές αναφυλακτικές αντιδράσεις (αλλεργικό σοκ):
  • Οι αντιδράσεις αυτές εμφανίζονται άμεσα -συνηθέστερα εντός λεπτών ή ώρας - από την έκθεση σε αλλεργιογόνο και εκδηλώνονται αιφνιδίως με συμπτώματα από πολλά συστήματα και όργανα. H αναφυλαξία αποτελεί μία δυνητικά επικίνδυνη για τη ζωή αντίδραση, η οποία θα πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα. Τα συχνότερα υπεύθυνα αλλεργιογόνα είναι τροφές, φάρμακα ή δηλητήρια υμενοπτέρων, όπως οι μέλισσα και οι σφήκες.

Πως μπορώ να είμαι βέβαιος για το εάν έχω αλλεργία;

Σε κάθε περίπτωση, οι εκδηλώσεις των αλλεργικών νοσημάτων δε εξαντλούνται στην παραπάνω -συνοπτική- αναφορά. Παράλληλα, πολλά από τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται και σε άλλα, άσχετα με τα αλλεργικά νοσήματα.

“Ο Αλλεργιολόγος είναι ο ειδικός ιατρός που ασχολείται με την αλλεργία και τις εκδηλώσεις της στον αλλεργικό ασθενή”

Ο ασθενής με συμπτώματα που πιθανώς υποδηλώνουν αλλεργία θα πρέπει να εξετάζεται προκειμένου να τεκμηριωθεί η ύπαρξη ειδικού ανοσολογικού μηχανισμού. Ενημερωθείτε αναλυτικά από τον Αλλεργιολόγο σας, προκειμένου να γνωρίζετε με βεβαιότητα εάν τα συμπτώματα σας οφείλονται σε αλλεργία.