Αλλεργία

Η αλλεργία εμφανίζεται με αυξανόμενο ρυθμό τις τελευταίες δεκαετίες, ειδικά στα παιδιά, αλλά και τους ενήλικες. Η αύξηση του επιπολασμού των αλλεργικών νοσημάτων και η ενημέρωση του κοινού συμβάλλουν στο να υποψιάζεται κανείς μια πιθανή αλλεργία. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως οι μύθοι και οι λανθασμένες αντιλήψεις γύρω από την αλλεργία έχουν εκλείψει.

“Πολύ συχνά η αλλεργία συγχέεται με άλλα, μη αλλεργικά νοσήματα και το αντίστροφο”

Παρόμοια -ή και ίδια- συμπτώματα με τις αλλεργίες μπορεί να εμφανιστούν και σε άλλα νοσήματα, με αποτέλεσμα συχνές παρερμηνείες. Βασικά ερωτήματα σχετικά με το τι είναι η αλλεργία και πως μπορεί να εκδηλωθεί ανακύπτουν αναπόφευκτα.

Πότε, όμως, πρόκειται για αλλεργία και πότε όχι; Προκειμένου να τεθεί η διάγνωση της αλλεργίας, πρέπει:

• τα συμπτώματα του να προκαλούνται από την έκθεση σε ένα αλλεργιογόνο. Με άλλα λόγια να υπάρχει μία αιτιολογική συσχέτιση των συμπτωμάτων που ο ασθενής έχει με ένα αλλεργιογόνο.
• η παραπάνω συσχέτιση να επάγεται μέσω ενός ειδικού ανοσολογικού (αλλεργικού) μηχανισμού

Προς την κατεύθυνση αυτή είναι ιδιαίτερα χρήσιμο ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό, η κλινική εξέταση και ο εξειδικευμένος αλλεργιολογικός έλεγχος. Χρήσιμα εργαλεία στη διάγνωση των αλλεργιών είναι τα διάφορα αλλεργικά τεστ, αλλά τα αποτελέσματα τους πρέπει να αξιολογούνται με προσοχή.

“Συνεπώς, ένα θετικό ‘αλλεργικό τεστ’ δεν σημαίνει απαραίτητα και αλλεργία και ένα αρνητικό δεν την αποκλείει πάντα” 

Ετυμολογία της λέξης “αλλεργία”

Η λέξη αλλεργία, όσο συχνή και αν είναι στις μέρες μας, πρωτοεμφανίσθηκε μόλις το 1906, στη Βιέννη. Ένας νέος -τότε- παιδίατρος, ο Clemens von Pirquet, τη συνέθεσε για να εκφράσει την άποψη πως το ανοσοποιητικό μας σύστημα δεν αφορά αποκλειστικά  και μόνο την αντιμετώπιση νοσημάτων.

Η λέξη “αλλεργία” δεν υπήρχε μέχρι το 1906

Η αφορμή για την παρατήρηση του Clemens von Pirquet ήταν πως κάποια παιδιά με διφθερίτιδα, στα οποία χορηγήθηκε ορός αντιτοξίνης αλόγου, παρουσίαζαν άσχετες με τη νόσο, ανεπιθύμητες αντιδράσεις. 

“αλλεργία: ‘άλλος’ και ‘έργον’”

Για αυτή, λοιπόν, την τροποποιημένη (ή διαφορετική) αντίδραση του οργανισμού, ο von Pirquet πρότεινε τον όρο “αλλεργία”. Ετυμολογικά, ο όρος προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις “άλλος” (= διαφορετικό) και “έργον” (= δράση). 

Τι είναι αλλεργία, τα αλλεργιογόνα και η ατοπία;

Με ποιο τρόπο μπορεί, λοιπόν, κάποιος να περιγράψει την αλλεργία; Συνοπτικά, μία αλλεργική αντίδραση συμβαίνει όταν ο ανθρώπινος οργανισμός αντιδρά σε ουσίες που φυσιολογικά είναι αβλαβείς για τους περισσότερους. 

Πρόκειται, λοιπόν, για μία παρερμηνεία, ένα “λάθος”, μία “υπερβολική αντίδραση” του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Το ανοσοποιητικό σύστημα, σε φυσιολογικές συνθήκες, μας προστατεύει από εξωτερικούς “εχθρούς” όπως βακτήρια ή ιοί. Παράλληλα, όμως, δεν αντιδρά σε μη επιβλαβείς  για τον οργανισμό ουσίες, όπως τα θρεπτικά συστατικά των τροφών.

Το ανοσοποιητικό σύστημα ενός αλλεργικού, αντίθετα, εμφανίζει μία αντίδραση (τοπικά ή γενικευμένα) προς τέτοιες μη επιβλαβείς ουσίες. Τα συμπτώματα της αλλεργίας είναι πρακτικά το τελικό αποτέλεσμα αυτής της “μπερδεμένης” ανοσολογικής αντίδρασης.

“Η αλλεργία εμφανίζεται όταν κάποιος αντιδρά σε ουσίες του περιβάλλοντος που είναι αβλαβείς για τον άνθρωπο”

Οι ουσίες αυτές ονομάζονται αλλεργιογόνα και μπορεί να βρίσκονται σε: 

• τροφές με συχνότερες το γάλα και το αυγό στα παιδιά, τους ξηρούς καρπούς, το ψάρι και τα θαλασσινά κ.α 
• φάρμακα, όπως τα αντιβιοτικά ή τα μέσα αντίθεσης (σκιαγραφικά, παραμαγνητικά) κ.α.
• δηλητήρια των υμενοπτέρων (μέλισσα, σφήκες)
• σε γύρεις (όπως το περδικάκι, η ελιά), σε μύκητες, στα ακάρεα της οικιακής σκόνης αλλά και σε κατοικίδια (όπως ο σκύλος, η γάτα, το κουνέλι κ.α). 

Πρακτικά, οτιδήποτε ξένο προς τον άνθρωπο μπορεί να γίνει αλλεργιογόνο. Διαβάστε περισσότερα στο αντίστοιχο άρθρο του ιστοτόπου για τα αλλεργιογόνα.

“Σχεδόν όλα τα αλλεργιογόνα είναι -ή συνδέονται σε- πρωτεΐνες” 

Η ατοπία, από την άλλη, είναι μία γενετική προδιάθεση για την παραγωγή ειδικών αντισωμάτων έναντι αλλεργιογόνων. Η προδιάθεση αυτή αρκετά συχνά -μα όχι πάντα- θα οδηγήσει στην εμφάνιση ενός ή περισσοτέρων αλλεργικών εκδηλώσεων, μετά από έκθεση σε ένα αλλεργιογόνο. 

Συχνές ερωτήσεις για τις αλλεργίες

Αλλεργία: συμπτώματα και εκδηλώσεις

Με βάση τα παραπάνω, μπορεί κάποιος να προσεγγίσει τα αλλεργικά νοσήματα, μέσα από τα συμπτώματα που τα χαρακτηρίζουν. Έτσι, κάποιες από τις συχνότερες εκδηλώσεις αλλεργίας είναι:

Αλλεργική ρινίτιδα

• ρινική καταρροή
• φταρνίσματα
• μπούκωμα στη μύτη
• κνησμός (φαγούρα) σε μύτη και υπερώα
• βήχας

Αλλεργικό άσθμα

• συριγμός (σφύριγμα) στην αναπνοή
• δύσπνοια 
• βήχας (συχνά το βράδυ ή μετά από άσκηση)
• αίσθημα βάρους στο στήθος

Τροφική αλλεργία

• κνησμός στο στόμα
• αγγειοοίδημα (πρήξιμο) σε χείλη 
• κνίδωση στο σώμα
• ναυτία, ζάλη, διαρροϊκές κενώσεις
• αναφυλαξία και αλλεργικό σοκ
• και επιβραδυνόμενες αντιδράσεις, όπως η ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα

Δερματικές αλλεργίες (κνίδωση, ατοπική δερματίτιδα, εξ επαφής δερματίτιδα)

• κνησμός, ερυθρότητα, κνιδωτικά εξανθήματα (“πετάλες”, εικόνα που μοιάζει με χάρτη στο σώμα), αγγειοοίδημα (πρήξιμο) σε χείλη, βλέφαρα, παλάμες ή γεννητικά όργανα
• εκζεματικές βλάβες (ατοπική δερματίτιδα) με ξηροδερμία και πορεία εξάρσεων και υφέσεων
• άλλες εμμένουσες δερματοπάθειες όπως η εξ’ επαφής αλλεργική δερματίτιδα, αλλά και σπανιότερες αντιδράσεις, συνήθως λόγω φαρμακευτικής αλλεργίας

Φαρμακευτική αλλεργία

• εξανθήματα στο δέρμα
• δερματικές αντιδράσεις με συστηματικά συμπτώματα όπως πυρετός, ηωσινοφιλία, βλάβες σε βλεννογόνους, μέχρι και ιδιαίτερα σοβαρές, όπως το σύνδρομο Stevens Johnson
• αναφυλαξία

Αναφυλαξία

• εμφανίζεται άμεσα -συνηθέστερα εντός λεπτών ή ώρας - από την έκθεση σε αλλεργιογόνο και εκδηλώνεται αιφνιδίως με συμπτώματα από πολλά συστήματα και όργανα. H αναφυλαξία αποτελεί μία δυνητικά επικίνδυνη για τη ζωή αντίδραση, η οποία θα πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα. Τα συχνότερα υπεύθυνα αλλεργιογόνα είναι τροφές, φάρμακα, το λάτεξ ή δηλητήρια υμενοπτέρων, όπως οι μέλισσα και οι σφήκες.

Διάγνωση της αλλεργίας

Η σωστή διάγνωση της αλλεργίας ξεκινά με ένα αναλυτικό ιστορικό. Στη διάρκεια του ιστορικού θα συσχετιστεί η κλινική εικόνα, τα συμπτώματα δηλαδή του ασθενούς, με πιθανές αλλεργικές αντιδράσεις. Η παραπάνω συσχέτιση θα καθορίσει τα αλλεργικά τεστ που θα επιλεγούν για τη διάγνωση της αλλεργίας.

“Τα αλλεργικά τεστ γίνονται στοχευμένα, ανάλογα με το ιστορικό του ασθενούς” 

Η διάγνωση της ανεργίας εξατομικεύεται, καθώς αφενός τα αλλεργικά τεστ είναι πολλών και διαφόρων ειδών και αφετέρου, μπορεί να εμφανιστούν και ψευδώς θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα. 

“Δεν υπάρχει ένα μοναδικό τεστ αλλεργίας για τα πάντα” 

Οι βασικές διαγνωστικές μέθοδοι για τη διάγνωση της αλλεργίας είναι τα αλλεργικά τεστ:

• δερματικές δια νυγμού δοκιμασίες (skin prick tests): χρησιμοποιούνται στη διάγνωση της αλλεργικής ρινίτιδας, επιπεφυκίτιδας, άσθματος, τροφικής αλλεργίας αλλά και σε συνδυασμό με ενδοδερμικές σε αλλεργία από δηλητήριο υμενοπτέρων και φαρμακευτική 
• ενδοδερμικές δοκιμασίες (intradermal tests) για τη διάγνωση κυρίως φαρμακευτικής αλλεργίας και αλλεργίας σε μέλισσα ή σφήκες
• δερματικές δοκιμασίες επικόλλησης (patch tests) για τη διάγνωση της αλλεργικής εξ επαφής δερματίτιδας και φαρμακευτικής αλλεργίας. Όταν εφαρμόζονται εξετάζοντας τροφές (atopy patch test) χρησιμοποιούνται στην ατοπική δερματίτιδα, τις επιβαρδυνόμενες τροφικές αντιδράσεις και τα ηωσινοφιλικά νοσήματα του γαστρεντερικου (όπως η ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα).

Μπορώ να μάθω εάν έχω αλλεργία;

Σε κάθε περίπτωση, οι εκδηλώσεις των αλλεργικών νοσημάτων δε εξαντλούνται στην παραπάνω -συνοπτική- αναφορά. Παράλληλα, πολλά από τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται και σε άλλα, άσχετα με τα αλλεργικά νοσήματα.

“Ο Αλλεργιολόγος είναι ο ειδικός ιατρός που ασχολείται με την αλλεργία και τις εκδηλώσεις της στον αλλεργικό ασθενή”

Ο ασθενής με συμπτώματα που πιθανώς υποδηλώνουν αλλεργία θα πρέπει να εξετάζεται προκειμένου να τεκμηριωθεί η ύπαρξη ειδικού ανοσολογικού μηχανισμού. Ενημερωθείτε αναλυτικά από τον Αλλεργιολόγο σας, προκειμένου να γνωρίζετε με βεβαιότητα εάν τα συμπτώματα σας οφείλονται σε αλλεργία.