Αλλεργία σε πεύκο ή στις κάμπιες;

Από τους συχνότερους μύθους στην αλλεργιολογία είναι πως οι γύρεις του πεύκου προκαλούν εξανθήματα, συνήθως εαρινά και σπανιότερα το καλοκαίρι. Προς αποκατάσταση της “άδικης” αυτής αντίληψης, οι γύρεις του πεύκου σπάνια θα προκαλέσουν αλλεργικά συμπτώματα, και εάν αυτό συμβεί, θα είναι εκ του αναπνευστικού.

“Οι γύρεις του πεύκου δεν προκαλούν δερματικά εξανθήματα”

Που οφείλονται, λοιπόν, οι δερματίτιδες αυτές; Στις κάμπιες που βρίσκονται στα δέντρα, και στα τριχίδια αυτών που μετακινούνται με τον αέρα -και τις γύρεις του πεύκου. Καθώς τα τριχίδια της κάμπιας δεν διακρίνονται εύκολα -σε αντίθεση με τις γύρεις του πεύκου- συχνά ενοχοποιούνται οι γύρεις για τη δερματίτιδα σε κάμπιες (Εικόνα 1).

Πως προκαλούνται τα εξανθήματα από κάμπιες;

Ο κάμπιες είναι, ουσιαστικά, η κοινή ονομασία για τις προνύμφες των λεπιδόπτερων. Οι πεταλούδες και οι σκόροι ανήκουν στα λεπιδόπτερα, μία πολυπληθή τάξη εντόμων που ονομάστηκαν από τις αρχαίες λέξεις «λεπίς» και «πτερόν». Ο όρος λεπιδόπτερα είναι περιγραφικός και αναφέρεται στα τροποποιημένα, επίπεδα, τριχίδια που υπάρχουν στην επιφάνεια τους και -ιδιαίτερα- στα φτερά. 

“Τα εξανθήματα από κάμπιες είναι μια μορφή εξ επαφής δερματίτιδας”

Συνήθως, τα τριχίδια αυτά, μοιάζουν μορφολογικά με μικρές λεπίδες. Έχουν  δε σημαντικό ρόλο στην θερμορύθμιση, στα ζωντανά χρωματικά μοτίβα αλλά και στην παραγωγή φερομονών. Παράλληλα, σε μερικά είδη συμβάλλουν στην άμυνα, είτε μέσω άμεσης, ερεθιστικής δράσης ή με τη μεταφορά διάφορων τοξινών.

“Τα τριχίδια αιωρούνται με τον αέρα”

Η δερματίτιδα από κάμπιες είναι μια δερματική εκδήλωση που προκαλείται από τις προνύμφες αλλά και τις ώριμες μορφές των πεταλούδων και των σκόρων. Αποτελεί το συνδυαστικό αποτέλεσμα μίας αντίδρασης υπερευαισθησίας και ενός μηχανικού ερεθισμού. Δεν είναι αλλεργική αντίδραση, αλλά ενεργοποιεί ανοσολογικούς μηχανισμούς με μη ειδικό τρόπο.

Ποια είναι τα συμπτώματα της δερματίτιδας από κάμπιες;

Η δερματίτιδα από κάμπιες εμφανίζεται συνηθέστερα στα εκτεθειμένα μέρη του σώματος, καθώς προϋποθέτει επαφή με κάμπια ή τριχίδια αυτής. Συχνά, εάν τα παραπάνω δεν απομακρυνθούν, μπορεί να έρθουν σε επαφή μέσω των ρούχων και με άλλα μέρη του σώματος. 

Τα συμπτώματα συνήθως είναι:

• εξάνθημα -συνήθως κνιδωτικό- και ερυθρότητα στα σημεία επαφής, τα οποίο συχνά θα παραμείνουν για μέρες
• κνησμός (φαγούρα) ή και καύσος (αίσθημα καψίματος) στο δέρμα
• αγγειοοίδημα (πήξιμο) σπανιότερα
• φυσαλίδες σε περισσότερο σοβαρές περιπτώσεις
• σπάνια, σε εκτεταμένη έκθεση μπορεί να εκδηλωθεί και αναφυλαξία  

“Το εξάνθημα από κάμπιες μοιάζει συχνά με κνίδωση”

Τα εξανθήματα συνηθέστερα εμφανίζονται μέσα σε λεπτά ή λίγες ώρες από την επαφή. Προοδευτικά, θα αρχίσει να εμφανίζεται και κνησμός, ο οποίος σε αρκετές περιπτώσεις είναι έντονος και μπορεί να επιδρά στον ύπνο. Σπάνια, οι αντιδράσεις αυτές μπορεί να είναι γενικευμένες και να διαρκέσουν μέχρι και εβδομάδες.

Άλλες εκδηλώσεις των Λεπιδόπτερων

Αν και στην τάξη των Λεπιδόπτερων ανήκουν περισσότερα από 160.000 είδη, μερικά μόνο από αυτά είναι υπεύθυνα για αντιδράσεις στον άνθρωπο.  Ο όρος Λεπιδοπτερισμός περιλαμβάνει τόσο τη δερματίτιδα, όσο και άλλες αντιδράσεις συνεπεία των Λεπιδοπτέρων. Τέτοιες, μπορεί να είναι:

• Νυγμοί (τσιμπήματα). Συνήθως προκαλούνται από οικογένειες καμπιών που ενδημούν στην Αμερική (Hemileucinae, Megalopygidae), αλλά και παγκόσμια (Limacodidae, το είδος Hoyosia cretica βρίσκεται και στη χώρα μας). Μετά το τσίμπημα, συνήθως σε εκτεθειμένα μέρη του σώματος, εμφανίζεται επώδυνη ερυθρότητα στο σημείο, με αίσθηση καψίματος και σπανιότερα φυσαλίδες. Σταδιακά, τα συμπτώματα αποδράμουν μέσα στις επόμενες ημέρες.
• Αιμορραγική διάθεση (lonomism). Είναι μία σοβαρή, δυνητικά θανατηφόρα αντίδραση, που προκαλείται μετά από τσιμπήματα καμπιών του είδους Lonomia. Σύντομα μετά τον νυγμό εμφανίζονται συστηματικές εκδηλώσεις (όπως ζάλη, ναυτία, έμετοι) και αιμορραγικές εκδηλώσεις. Οι κάμπιες αυτές ενδημούν στη Νότια Αμερική και δεν βρίσκονται στην Ευρώπη.

Αντιμετώπιση δερματίτιδας από κάμπιες

Η αντιμετώπιση της δερματίτιδας από κάμπιες βασίζεται σε προληπτικά μέτρα, όπως και συμπτωματική αγωγή όταν τα εξανθήματα εμφανιστούν.

Προληπτικά μέτρα για να περιοριστεί η πιθανότητα να εκδηλώσετε δερματίτιδα από κάμπιες είναι:

• αποφεύγετε τα μέρη με πολλά πεύκα, ιδιαίτερα τις μέρες με ισχυρούς ανέμους 
• επιλέξτε ρούχα που θα καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του σώματος και μετά την έξοδο αλλάξτε προσεκτικά
• φροντίστε για τη σωστή περιποίηση και ενυδάτωση του δέρματος

“Μην αγγίζετε τις κάμπιες” 

Σε περίπτωση που εκδηλώσατε δερματίτιδα από κάμπιες:

• αποφεύγετε να ξύνετε την περιοχή, ώστε να μην διασπείρετε τα τριχίδια σε γειτονικές περιοχές
• χρησιμοποιήστε κολλητική ταινία για να απομακρύνετε τα τριχίδια, εάν είναι ορατά
• γδυθείτε με προσοχή, ώστε να μη μεταφέρετε τριχίδια
• πλύνετε σχολαστικά τις εκτεθειμένες περιοχές με νερό και σαπούνι

Η φαρμακευτική αγωγή χρησιμοποιείται για να ανακουφίσει από τον κνησμό και να περιορίσει τη φλεγμονή τοπικά. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν, αναλόγως την αντίδραση:

• αντιισταμινικά φάρμακα για την ελάττωση του κνησμού
• τοπικά σκευάσματα κορτικοστεροειδών για τον περιορισμό της φλεγμονής
• χάπια κορτιζόνης για σοβαρότερες περιπτώσεις
• στις σπάνιες περιπτώσεις αναφυλαξίας, θα πρέπει να αναζητήσετε άμεσα ιατρική περίθαλψη στο πλησιέστερο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών. Εάν έχετε κάνει στο παρελθόν επεισόδιο συστηματικής αντίδρασης, θα πρέπει να έχετε οδηγίες και αντίστοιχη αγωγή για την αντιμετώπιση της αναφυλαξίας.