Τι πραγματικά είναι η αλλεργία στο νερό;

Η Κάρεν Μπλίξεν (χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο Isak Dinesen) γράφει στις "Επτά γοτθικές ιστορίες” (1934), πως η θεραπεία για τα πάντα είναι το αλατισμένο νερό, είτε πρόκειται για ιδρώτα, είτε για δάκρυα ή για τη θάλασσα. Κάποιοι άνθρωποι, όμως, θεωρούν το νερό περισσότερο νόσο, παρά θεραπεία. Σε αυτούς τους ανθρώπους η επαφή με το νερό προκαλεί συμπτώματα από το δέρμα, όπως εξάνθημα ή κνησμό (φαγούρα). Η αλλεργία στο νερό, σαν όρος, αναφέρεται πολύ συχνότερα από όσο στην πραγματικότητα εμφανίζεται.

“Δεν προκαλείται αλλεργία με το να πιει κάποιος νερό*”

*σπάνια, σε ασθενείς με σοβαρή κνίδωση εκ ψύχους το παγωμένο νερό μπορεί να προκαλέσει τοπικά συμπτώματα στο στοματοφάρυγγα.

Σε αρκετούς ανθρώπους η επαφή του δέρματος με το νερό προκαλεί συμπτώματα. Οι ασθενείς αυτοί περιορίζονται σημαντικά στην καθημερινότητα τους. Εμφανίζουν κνησμό ή/και εξάνθημα μετά το μπάνιο, εάν βρεθούν στη βροχή ή πλένοντας τα χέρια τους.

Πως μπορεί, όμως, το νερό να προκαλέσει αλλεργία, τη στιγμή που το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από νερό κατά 60% περίπου; Αυτό που συμβαίνει είναι πως η επαφή του νερού με το δέρμα ή/και κάποιους βλεννογόνους προκαλεί ή επιδεινώνει συμπτώματα. 

Περισσότερο συγκεκριμένα, η επαφή του δέρματος με το νερό μπορεί να προκαλέσει:

• εξάνθημα και κνησμό σε ασθενείς με υδατογενή κνίδωση
• κνησμό χωρίς εξάνθημα σε ασθενείς που πάσχουν από υδατογενή κνησμό
• επιδείνωση ή εμφάνιση συμπτωμάτων σε ασθενείς με κνίδωση εκ ψύχους, εάν το νερό είναι κρύο ή παγωμένο 
• στις περιπτώσεις που το νερό είναι ζεστό, συμπτώματα σε ασθενείς με χολινεργική κνίδωση.

Αλλεργία στο νερό (υδατογενής κνίδωση)

Η υδατογενής κνίδωση, είναι η νόσος που συνήθως ταυτίζεται με την αλλεργία στο νερό και πρόκειται για μία ιδιαίτερα σπάνια υποκατηγορία της κνίδωσης. Χαρακτηριστικά, από το 1964 που περιγράφηκε για πρώτη φορά, μέχρι και σήμερα, έχουν αναφερθεί συνολικά περίπου 100 περιπτώσεις ασθενών παγκοσμίως. Οι περισσότερες εξ αυτών είναι σε γυναίκες, στη διάρκεια της εφηβείας.

“Η υδατογενής κνίδωση είναι μία εξαιρετικά σπάνια μορφή κνίδωσης”

Τα συμπτώματα εμφανίζονται εντός λίγων λεπτών από την επαφή με το νερό και θα διαρκέσουν λιγότερο από ώρα. Ιδιότητες του νερού, όπως η θερμοκρασία ή το pH, δεν παίζουν ρόλο στην εμφάνιση ή την ένταση των συμπτωμάτων. Σπανιότερα, έχουν εμφανιστεί και περιπτώσεις ασθενών με υδατογενή κνίδωση και επαφή με θαλασσινό νερό. 

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η υδατογενής κνίδωση εκδηλώνεται με συμπτώματα, στα σημεία όπου ήρθαν σε επαφή με το νερό, όπως:

• κνιδωτικούς πομφούς, συνήθως μικρούς (διαμέτρου 2-3 χιλιοστών), με εντόπιση σε αυχένα, κορμό και άνω άκρα
• έντονο κνησμό
• αίσθηση νυγμών (τσιμπημάτων) στο δέρμα ή ήπιου καύσους (καψίματος)
• ερυθρότητα εντοπισμένη πέριξ των πομφών ή διάχυτη (flushing)

Ο μηχανισμός, μέσω του οποίου προκαλούνται τα συμπτώματα της υδατογενούς κνίδωσης, δεν έχει ακόμα διερευνηθεί πλήρως. Αυτό, έχει αντίκτυπο και στις διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές, με συνέπεια η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων να είναι συχνά δύσκολη. Μέτρα περιορισμού της έκθεσης σε νερό θα πρέπει να χρησιμοποιούνται στο μέτρο του δυνατού, είτε φυσικά, είτε κρέμες φραγμού.

Τα φάρμακα που συχνότερα χρησιμοποιούνται είναι τα αντιισταμινικά χάπια, αλλά η ανταπόκριση των ασθενών ποικίλλει, ακόμα και σε πολλαπλές ημερήσιες δόσεις. Σε κάποιους ασθενείς μπορεί να βοηθήσει η χρήση υπεριώδους ακτινοβολίας, είτε Α σε συνδυασμό με ψωραλένιο (PUVA), είτε Β (UVB).

Κνησμός από επαφή με νερό (υδατογενής κνησμός)

Ασθενείς που πιστεύουν πως έχουν αλλεργία στο νερό, είναι δυνατόν να εμφανίζουν υδατογενή κνησμό. Οι ασθενείς αυτοί εμφανίζουν κνησμό, απουσία εξανθήματος, μετά την επαφή του δέρματος με νερό, ανεξάρτητα από τη θερμοκρασία του. Το μόνο σύμπτωμα είναι ένας έντονος κνησμός, που μερικές φορές συνοδεύεται από αίσθημα καύσους ή νυγμών. Ο κνησμός εμφανίζεται συνήθως εντός 5 λεπτών από την επαφή με το νερό και διαρκεί μέχρι και για 2 ώρες. 

Σε κάποιες περιπτώσεις ο υδατογενής κνησμός εμφανίζεται ως μεμονωμένο σύμπτωμα, συχνά, όμως, αποτελεί εκδήλωση μιας υποκείμενης συστηματικής νόσου. Διάφορα μυελοϋπερπλαστικά νοσήματα (αιματολογικές κακοήθειες) έχουν συσχετιστεί με κνησμό. 

“Ο υδατογενής κνησμός μπορεί να υποκρύπτει σοβαρά υποκείμενα νοσήματα”

Ειδικότερα, ο υδατογενής κνησμός είναι ιδιαίτερα συχνός σε ασθενείς με αληθή πολυκυτταραιμία. Μέχρι και το 70% των ασθενών με αληθή πολυκυτταραιμία εμφανίζουν υδατογενή κνησμό. 

Στους ασθενείς αυτούς, ο κνησμός είναι συνήθως εντονότερος μετά την επαφή με ζεστό νερό, συγκριτικά με κρύο. Εντοπίζεται συνήθως σε χέρια και πόδια και αρκετά συχνά οι ασθενείς τον παρατηρούν μετά το μπάνιο. Ο υδατογενής κνησμός μπορεί να είναι το πρώτο σύμπτωμα που ένας ασθενής με αληθή πολυκυτταραιμία θα εκδηλώσει. Μπορεί να προηγείται της διάγνωσης της νόσου ακόμα και για χρόνια. Είναι δυνατόν, δε, να είναι τόσο έντονος, που ο ασθενής να αποφεύγει το καθημερινό μπάνιο.

Ο υδατογενής κνησμός αντιμετωπίζεται δύσκολα. Τα αντιισταμινικά χάπια (Η1 αλλά και Η2), δεν είναι πάντοτε ικανά να ελέγξουν τα συμπτώματα των ασθενών. Η φωτοθεραπεία, άλλες τοπικές (όπως η καψαϊκίνη) και συστηματικές θεραπείες (ανταγωνιστές σεροτονίνης) μπορούν επίσης να βοηθήσουν. Η αύξηση του pH στο νερό του μπάνιου, με την προσθήη διτανθρακικού νατρίου (μαγειρικής σόδας) βοηθά στην ελάττωση του κνησμού μετά το μπάνιο.

Συμπτώματα μόνο σε ζεστό ή κρύο νερό (χολινεργική και κνίδωση εκ ψύχους)

Συχνότερα για τους ασθενείς που αναφέρουν πως πάσχουν από δερματική αλλεργία στο νερό η θερμοκρασία αυτού παίζει σημαντικό ρόλο. Έτσι, οι ασθενείς με κνίδωση εκ ψύχους εμφανίζουν συμπτώματα μετά την επαφή με κρύο νερό ή το νερό της θάλασσας.  Τέτοια μπορεί να είναι ο κνησμός (φαγούρα), κνιδωτικό εξάνθημα, αλλά και σοβαρότερα συμπτώματα σε ασθενείς με βαρύτερη μορφή. Σε έκθεση σε κρύο νερό μεγάλης επιφάνειας του σώματος, όπως μπορεί να συμβεί στα πρώτα μπάνια στη θάλασσα, μπορεί να εκδηλωθεί ακόμα και μία αναφυλακτική αντίδραση. 

Για τους ασθενείς αυτούς δεν είναι το νερό καθεαυτό που εκλύει τα συμπτώματα. Ο βασικός εκλυτικός παράγοντας είναι η μεταβολή της θερμοκρασίας στο δέρμα. Αντίστοιχα, σε πολλές περιπτώσεις ασθενών με χολινεργική κνίδωση, η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος με την επαφή με ζεστό νερό θα προκαλέσει κνησμό και εξάνθημα. Οι ασθενείς με χολινεργική κνίδωση είναι απίθανο να εκδηλώσουν περισσότερο σοβαρά συμπτώματα από την έκθεση σε θερμό νερό, αλλά αυτή δεν θα πρέπει να παρατείνεται, όταν τα συμπτώματα εμφανιστούν. 

”Η αλλεργία στο νερό μπορεί να σημαίνει διαφορετικό νόσημα για κάθε ασθενή”