Οι ρινικοί πολύποδες και η αλλεργία έχουν μία πολυεπίπεδη σχέση. Χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα όλα τους, οι ρινικοί πολύποδες συχνά συνυπάρχουν με αλλεργική ρινίτιδα, αλλά και άσθμα, με εκατέρωθεν αλληλεπιδράσεις.

Εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από αλλεργική ρινίτιδα, με συμπτώματα που υποβαθμίζουν την καθημερινότητα τους, όπως: 

• πταρμοί (φταρνίσματα) 
• ρινική καταρροή
• κνησμός 
• συμφόρηση (μπουκωμένη μύτη) [1]

“Η αλλεργία και οι ρινικοί πολύποδες συχνά συνυπάρχουν” [1]

Σε ασθενείς με χρόνια αλλεργική ρινίτιδα, ρινικοί πολύποδες μπορεί να εμφανιστούν για πρώτη φορά ή να προϋπάρχουν. Η συνύπαρξη των δύο νοσημάτων, αναμενόμενα, δρα επιβαρυντικά στα συμπτώματα του ασθενούς, ιδιαίτερα εάν εμφανιστεί και αλλεργικό βρογχικό άσθμα.

Τι είναι οι ρινικοί πολύποδες;

Οι ρινικοί πολύποδες ή πολύποδες μύτης είναι καλοήθεις φλεγμονώδεις διογκώσεις, ημιδιαφανείς ή γκριζόχροες. Αναπτύσσονται στις περιοχές των ρινικών θαλάμων (κοιλοτήτων) αλλά και των παραρρίνιων κόλπων [2].

“Οι ρινικοί πολύποδες είναι καλοήθεις, φλεγμονώδεις σχηματισμοί εντός της μύτης” [2] 

Η ακριβής αιτιολογία για την εμφάνιση των ρινικών πολυπόδων δεν είναι πλήρως γνωστή. Εμμένουσες φλεγμονές, είτε λόγω λοιμώξεων, είτε αλλεργικής αιτιολογίας φαίνεται να παίζουν ρόλο. Επιπρόσθετα, στους πολύποδες συχνά υπάρχουν ευρήματα φλεγμονής με ηωσινόφιλα, κύτταρα που συμμετέχουν συχνά σε αλλεργικές αντιδράσεις [2].

Παράλληλα, οι ρινικοί πολύποδες συχνά συνυπάρχουν με χρόνια ρινοκολπίτιδα, κυστική ίνωση, άσθμα και υπερευαισθησία στην ασπιρίνη.  

Συνηθέστερα οι ρινικοί πολύποδες εμφανίζονται και από τις δύο πλευρές της ρινικής κοιλότητας. Σε αντίθετη περίπτωση χρήζουν περεταίρω διερεύνησης, ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο κακοήθειας.

Ρινικοί πολύποδες: συμπτώματα

Οι ασθενείς που έχουν ρινικούς πολύποδες μπορεί να εμφανίσουν διάφορα συμπτώματα [3], όπως: 

• ρινική συμφόρηση (μπούκωμα) που επιμένει
• δυσκολία να αναπνέουν από τη μύτη
• υποσμία (ελάττωση της όσφρησης) ή ανοσμία
• αίσθημα πίεσης ή πόνου σε πρόσωπο ή στα παραρρίνια, κεφαλαλγίες 
• κόπωση, ροχαλητό, αίσθηση οπισθορρινικής έκκρισης 
• συχνές φλεγμονές (ρινοκολπίτιδες) της περιοχής

“Η ρινική συμφόρηση και η απώλεια όσφρησης είναι τα πλέον ενοχλητικά συμπτώματα”

Τα συμπτώματα των ρινικών πολυπόδων διαρκούν εξ ορισμού για περισσότερο από 12 εβδομάδες, και υποβαθμίζουν σημαντικά την καθημερινότητα των ασθενών. 

Ρινικοί πολύποδες και αλλεργική ρινίτιδα

Ο ρινικός βλεννογόνος των ασθενών με χρόνια αλλεργική ρινίτιδα είναι το επίκεντρο φλεγμονωδών διεργασιών που εμμένουν, μεταξύ των οποίων η προσέλκυση ηωσινοφίλων και η απελευθέρωση διαφόρων ουσιών που προάγουν τη φλεγμονή. 

Αποτέλεσμα των ανωτέρω είναι δομικές μεταβολές του βλεννογόνου που προάγουν και συντηρούν την εμφάνιση πολυπόδων.

“Μέχρι και περισσότεροι από το 60% των ασθενών με ρινικούς πολύποδες έχουν αλλεργική ρινίτιδα” [4]

Όταν η αλλεργική ρινίτιδα και οι ρινικοί πολύποδες συνυπάρχουν σε ένα ασθενή, τα συμπτώματα είναι εντονότερα με ισχυρή επίπτωση στον ύπνο αλλά και την καθημερινότητα. Το πόσο συχνή είναι η συνύπαρξη αυτή υπολογίζεται συνήθως μεταξύ 30-40% [5], αλλά σε μερικές μελέτες και αρκετά υψηλότερα.

Η ατοπική νόσος του κεντρικού διαμερίσματος - Central Compartment Atopic Disease (CCAD)

Η ατοπική νόσος του κεντρικού διαμερίσματος [6] αποτελεί μία πρόσφατη (από το 2017) παρατήρηση της στενής σχέσης μεταξύ αλλεργίας και ρινικών πολυπόδων.

“Περισσότεροι από το 98% των ασθενών με CCAD έχουν αλλεργική ρινίτιδα” [7]

Με βάση τη δυναμική της ροής του αέρα στη μύτη κατά την αναπνοή, το μεγαλύτερο μέρος των αεροαλλεργιογόνων επικάθεται στη μέση ρινική κόγχη. Εκεί, προκαλεί μία εμμένουσα φλεγμονή η οποία προοδευτικά εξελίσσεται σε δομικές μεταβολές του βλεννογόνου.

“Οι ασθενείς με CCAD έχουν συνήθως ηπιότερη εικόνα πολυποειδικών αλλοιώσεων απεικονιστικά”

Έτσι, εμφανίζονται πολυποειδικές αλλοιώσεις ή και πολύποδες στη μέση ρινική κόγχη με σημαντική συσχέτιση με την έκθεση σε αεροαλλεργιογόνα. Συχνότερα η αλλεργία σε ακάρεα οικιακής σκόνης έχει ενοχοποιηθεί για το CCAD, αν και αλλεργιογόνα γύρεων πρόσφατα φαίνεται επίσης να παίζουν σημαντικό ρόλο [8].

Aspirin-Exacerbated Respiratory Disease (AERD)

Η αναπνευστική νόσος που επιδεινώνεται με τη λήψη ασπιρίνης ή ΜΣΑΦ (AERD)(τριάδα του Samter) είναι μια χρόνια συνύπαρξη:

• ρινικών πολυπόδων
• άσθματος
• υπερευαισθησίας σε ασπιρίνη και ΜΣΑΦ

“Περίπου 10% των ασθενών με άσθμα και 30% των ασθενών με άσθμα και ρινικούς πολύποδες έχουν AERD”[9]

Οι ασθενείς με AERD έχουν συνήθως σοβαρότερα συμπτώματα άσθματος και ρινικών πολυπόδων, τα οποία δύσκολα ελέγχονται. Συχνά συνυπάρχει και απώλεια της όσφρησης

Εάν οι ασθενείς αυτοί λάβουν ασπιρίνη (η άλλο μη στεροειδές αντιφλεγμονώδες) τα συμπτώματά τους επιδεινώνονται σημαντικά. Ο μηχανισμός δράσης των φαρμάκων αυτών συμπεριλαμβάνει την αναστολή ενός ενζύμου που λέγεται κυκλοοξυγενάση (COX-1). Η αδρανοποίηση αυτή οδηγεί και στην επιδείνωση του άσθματος και των ρινικών πολυπόδων.

“Περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς με AERD εμφανίζουν επίταση των συμπτωμάτων τους μετά από κατανάλωση αλκοόλ” [10]

Ρινικοί πολύποδες: διάγνωση 

Η σωστή διάγνωση των ρινικών πολυπόδων και η επιβεβαίωση ή ο αποκλεισμός συνυπάρχουσας αλλεργίας είναι κομβικά στην αποτελεσματική αντιμετώπιση τους. 

“Σε αρκετές περιπτώσεις ρινικών πολυπόδων δεν συνυπάρχει αλλεργία”

Ένα λεπτομερές ιστορικό εγείρει συχνά την υποψία ύπαρξης πολυπόδων σε ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα. Τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι εντονότερα και περισσότερα συγκριτικά με μία αλλεργική ρινίτιδα.

Στους ασθενείς αυτούς, η διάγνωση των ρινικών πολυπόδων αλλά και ο προσδιορισμός της έκτασης και της βαρύτητας τους θα γίνει με την ενδοσκόπηση της ρινός, αλλά και την αξονική τομογραφία παραρρινίων.

Τέλος, ο αλλεργιολογικός έλεγχος περιλαμβάνει τις δερματικές δοκιμασίες δια νυγμού σε αεροαλλεργιογόνα (αλλεργικά τεστ) αλλά και προσδιορισμό ειδικών IgE αντισωμάτων στο αίμα.

Θεραπεία ρινικών πολυπόδων

Για τη θεραπευτική αντιμετώπιση των ρινικών πολυπόδων χρησιμοποιούνται οι:

• συμπτωματική αγωγή αλλεργικής ρινίτιδας αλλά και θεραπεία απευαισθητοποίησης της αλλεργίας
• ρινικά σπρέι κορτικοστεροειδών για την αντιμετώπιση της φλεγμονής των ρινικών πολυπόδων [11]
• από του στόματος κορτικοστεροειδή -σπανιότερα και για μικρό χρονικό διάστημα- για ιδιαίτερα σοβαρές περιπτώσεις (λόγω των παρενεργειών της κορτιζόνης) 
• σε ασθενείς με αναπνευστική νόσο που επιδεινώνεται με τη λήψη ασπιρίνης ή ΜΣΑΦ (AERD) η απευαισθητοποίηση σε ασπιρίνη μπορεί να βοηθήσει [12]
• χειρουργική εκτομή, αν και συχνά οι πολύποδες υποτροπιάζουν και επανεμφανίζονται
• οι βιολογικοί παράγοντες τα τελευταία χρόνια έχουν φέρει σημαντικές θεραπευτικές επιλογές στην αντιμετώπιση των ασθενών με ρινικούς πολύποδες [12], όπου παλαιότερα τα επαναλαμβανόμενα χειρουργεία ήταν συχνά μονόδρομος. Ενημερωθείτε αναλυτικά στο άρθρο του ιστοτόπου σχετικά με τους βιολογικούς παράγοντες σε ασθενείς με ρινικούς πολύποδες.

Η σχέση μεταξύ αλλεργίας και ρινικών πολυπόδων είναι ισχυρή, ιδιαίτερα σε ασθενείς με χρόνια αλλεργική ρινίτιδα. Η έγκαιρη και σωστή διάγνωση και η κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση βοηθούν στον έλεγχο των ρινικών πολυπόδων και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Βιβλιογραφία

1. Helman SN, Barrow E, Edwards T, DelGaudio JM, Levy JM, Wise SK. The Role of Allergic Rhinitis in Chronic Rhinosinusitis. Immunol Allergy Clin North Am. 2020 May;40(2):201–14. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Immunol Allergy Clin North Am
2. Fokkens WJ, Lund VJ, Hopkins C, Hellings PW, Kern R, Reitsma S, et al. European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps 2020. Rhinology. 2020 Feb 20;58(Suppl S29):1–464. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Rhinology
3. Narasimhan G, Deshmukh PT, Gaurkar SS, Khan FQ. A Comprehensive Review Exploring Allergic Rhinitis With Nasal Polyps: Mechanisms, Management, and Emerging Therapies. Cureus. 2024 Apr;16(4):e59191. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Cureus
4. Scott M, Small M. Comorbidities, hypersensitivity and biomarkers in a real-world US nasal polyps population. European Respiratory Journal [Internet]. 2019 Nov 21 [cited 2025 Sept 14];54(suppl 63). Δείτε το πλήρες άρθρο στο European Respiratory Journal
5. Tan BK, Chandra RK, Pollak J, Kato A, Conley DB, Peters AT, et al. Incidence and associated premorbid diagnoses of patients with chronic rhinosinusitis. J Allergy Clin Immunol. 2013 May;131(5):1350–60. Δείτε το πλήρες άρθρο στο J Allergy Clin Immunol
6. DelGaudio JM, Loftus PA, Hamizan AW, Harvey RJ, Wise SK. Central compartment atopic disease. Am J Rhinol Allergy. 2017 July 1;31(4):228–34. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Am J Rhinol Allergy
7. Davies C, Wu F, Huang EY, Takashima M, Rowan NR, Ahmed OG. Central Compartment Atopic Disease as a Pathophysiologically Distinct Subtype of Chronic Rhinosinusitis: A Scoping Review. Sinusitis. 2023 Dec;7(2):12–26. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Sinusitis
8. Kong W, Wu Q, Zhang H, Zhang Y, Yang Q. Novel insights into central compartment atopic disease - a literature review. Expert Rev Clin Immunol. 2023 Mar 15;19. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Expert Rev Clin Immunol
9. Rajan JP, Wineinger NE, Stevenson DD, White AA. Prevalence of aspirin-exacerbated respiratory disease among asthmatic patients: A meta-analysis of the literature. J Allergy Clin Immunol. 2015 Mar;135(3):676–681.e1. Δείτε το πλήρες άρθρο στο J Allergy Clin Immunol
10. Candelo E, McCalla M, Valderrama OA, Avila-Castano K, Chelf C, Olomu O, et al. Relationship Between Alcohol Intolerance and Aspirin-Exacerbated Respiratory Disease (AERD): Systematic Review. Otolaryngol Head Neck Surg. 2023 July;169(1):12–20. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Otolaryngol Head Neck Surg
11. Bognanni A, Chu DK, Rank MA, Bernstein J, Ellis AK, Golden D, et al. Topical corticosteroids for chronic rhinosinusitis with nasal polyposis: GRADE systematic review and network meta-analysis. J Allergy Clin Immunol. 2022 Dec;150(6):1447–59. Δείτε το πλήρες άρθρο στο J Allergy Clin Immunol
12. Rank MA, Chu DK, Bognanni A, Oykhman P, Bernstein JA, Ellis AK, et al. The Joint Task Force on Practice Parameters GRADE guidelines for the medical management of chronic rhinosinusitis with nasal polyposis. J Allergy Clin Immunol. 2023 Feb;151(2):386–98. Δείτε το πλήρες άρθρο στο J Allergy Clin Immunol