Τι είναι η α-τρυπτασαιμία;

Η κληρονομική α-τρυπτασαιμία (Hereditary Alpha-Tryptasemia - HαT) είναι μία προσφάτως αναγνωρισμένη κατάσταση, με χαρακτηριστικό τα αυξημένα επίπεδα τρυπτάσης στο αίμα. Η α-τρυπτάση είναι ένα ένζυμο που εκκρίνεται από τα μαστοκύτταρα και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε φυσιολογικές συνθήκες, αλλά και παθολογικές καταστάσεις, όπως η αναφυλαξία.

“Η α-τρυπτασαιμία είναι μία κληρονομική διαταραχή”

Πρόκειται για μια αυτοσωματική επικρατούσα διαταραχή, που προκαλείται από την παρουσία επιπλέον αντιγράφων του γονιδίου TPSAB1, το οποίο κωδικοποιεί την α-τρυπτάση.

“Μέχρι και το 6% του γενικού πληθυσμού έχει α-τρυπτασαιμία” 

Αν και η α-τρυπτασαιμία μπορεί να εμφανίζεται σχετικά συχνά, μέχρι και στο 6% του γενικού πληθυσμού, σπάνια διαγιγνώσκεται, καθώς:

• αρκετοί άνθρωποι με  α-τρυπτασαιμία παραμένουν ασυμπτωματικοί 
• τα συμπτώματα της α-τρυπτασαιμίας, όπως θα δούμε και παρακάτω, είναι εξόχως ετερογενή. Συνεπώς, συχνά η διάγνωση διαφεύγει, μέχρι να τεθεί η υποψία.

α-τρυπτασαιμία και κληρονομικότητα

Η ΗαΤ προκύπτει όταν υπάρχουν αυξημένα αντίγραφα του TPSAB1 γονιδίου (Εικόνα 1), το οποίο βρίσκεται στο χρωμόσωμα 16. Το TPSAB1 γονίδιο κωδικοποιεί την α-τρυπτάση, ένα από τα ένζυμα που απελευθερώνονται από τα μαστοκύτταρα.

“Το TPSAB1 γονίδιο κωδικοποιεί την α-τρυπτάση” 

Φυσιολογικά ο άνθρωπος έχει ένα ή δύο αντίγραφα του TPSAB1. Στην α-τρυπτασαιμία υπάρχουν περισσότερα των δύο γονίδια TPSAB1, με αποτέλεσμα να υπάρχουν στο αίμα αυξημένα επίπεδα α-τρυπτάσης.

“Υπάρχει εξέταση για τη διάγνωση της α-τρυπτασαιμίας” 

Για την επιβεβαίωση της α-τρυπτασαιμίας, γίνεται γονιδιακός έλεγχος μέσω ψηφιακής (digital) PCR (dPCR). Στην εξέταση αυτή λαμβάνεται αίμα και εκεί ελέγχονται τα γονίδια γονίδια TPSAB1 και TPSB2.

Συμπτώματα α-τρυπτασαιμίας

Όσο περισσότερα αντίγραφα TPSAB1 έχει ένας ασθενής, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να έχει αυξημένη τρυπτάση. Αντίστοιχα, όσο αυξάνει η τιμή της τρυπτάσης τόσο πιθανότερα και εντονότερα είναι συνήθως τα συμπτώματα.

“Η ΗαΤ είναι παράγοντας κινδύνου για σοβαρή αναφυλαξία μετά από τσίμπημα μέλισσας ή σφήκας”

Τα αυξημένα επίπεδα τρυπτάσης στον ορό των ασθενών με α-τρυπτασαιμία έχουν σαν αποτέλεσμα την αυξημένη πιθανότητα να εκδηλώσουν ένα η περισσότερα συμπτώματα, όπως:

• Ενεργοποίησης μαστοκυττάρων
  • συχνά κνησμός στο δέρμα και κνιδωτικά εξανθήματα (Εικόνα 2) ή και αγγειοοίδημα
  • επεισόδια ερυθρίασης (ερυθρότητας προσώπου, flushing)
  • αντιδράσεις υπερευαισθησίας σε τροφές, φάρμακα και ιδιαίτερα σε δηλητήριο υμενοπτέρων
  • συστηματική αναφυλαξία
• Γαστρεντερικά ενοχλήματα
  • συμπτώματα παρόμοια του ευερέθιστου εντέρου, μετεωρισμός (φούσκωμα), κοιλιακά άλγη, επεισόδια διαρροϊκών κενώσεων
  • γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση
• Νευροψυχιατρικά
  • διαταραχές μνήμης 
  • προβλήματα στον ύπνο
  • αίσθημα κόπωσης
  • κατάθλιψη
• Μυοσκελετικά
  • χρόνιος πόνος, αρθραλγίες και μυαλγίες
  • υπερκινητικότητα αρθρώσεων
• Καρδιαγγειακά
  • επεισόδια υπότασης, ζάλη και ταχυκαρδία
  • POTS σύνδρομο (σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας)

“Η βαρύτητα των συμπτωμάτων και τα όργανα που συμμετέχουν ποικίλλει από ασθενή σε ασθενή με α-τρυπτασαιμία”

Άλλα αίτια αύξησης της τρυπτάσης

Η αυξημένη τρυπτάση στον ορό σχετίζεται με διάφορες καταστάσεις, οι οποίες μπορεί να είναι παθολογικές ή φυσιολογικές αντιδράσεις του οργανισμού. Πιθανά αίτια μπορεί να είναι τα:

• κληρονομική α-τρυπτασαιμία
• σύνδρομα ενεργοποίησης μαστοκυττάρων (MCAS)
• μαστοκυττάρωση
• αιματολογικές νεοπλασίες και λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα
• νεφρική ανεπάρκεια
• παροδική αύξηση μετά από ένα επεισόδιο συστηματικής αναφυλαξίας

“H ΗαΤ συχνά συνυπάρχει με συστηματική μαστοκυττάρωση”

Θεραπεία α-τρυπτασαιμίας

Στην παρούσα φάση δεν υπάρχει θεραπεία για την συμπτωματική α-τρυπτασαιμία. Εν αναμονή των ερευνών για περισσότερο στοχευμένες θεραπείες, οι διαθέσιμες προσεγγίσεις εστιάζουν κατά βάση σε:

• Μέτρα αποφυγής των εκλυτικών παραγόντων και παρακολούθηση:
  • κατά το δυνατόν αποφυγή παραγόντων που συχνά επάγουν συμπτώματα
  • τακτική παρακολούθηση των τιμών της τρυπτάσης ορού
• Συμπτωματική αντιμετώπιση:
  • αντιισταμινικά φάρμακα: ελέγχουν συχνά επαρκώς αρκετά από τα συμπτώματα της ενεργοποίησης των μαστοκυττάρων, όπως ο κνησμός, η κνίδωση και εν μέρει τα γαστρεντερικά
  • σταθεροποιητές μαστοκυττάρων, όπως το χρωμογλυκικό νάτριο με καλή δράση στα συμπτώματα του γαστρεντερικού
  • το μονοκλωνικό αντίσωμα ομαλιζουμάμπη (Xolair) σε μικρές μελέτες έχει καταδείξει καλή αποτελεσματικότητα σε δερματικά αλλά όχι γαστρεντερικά συμπτώματα 
  • αυτοενιέμενη αδρεναλίνη και γραπτό πλάνο αντιμετώπισης ως επείγουσα αντιμετώπιση ενός επεισοδίου αναφυλαξίας

“H ΗαΤ όταν είναι ασυμπτωματική δεν χρειάζεται θεραπεία”

Η κληρονομική α-τρυπτασαιμία είναι μια σημαντική κατάσταση που επιδρά στη λειτουργία των μαστοκυττάρων, και -δυστυχώς- η διάγνωσή της συχνά διαφεύγει. Αν και είναι ασυμπτωματική για ένα ποσοστό των ανθρώπων, σε κάποιους προκαλεί ενοχλητικά και δυνητικά επικίνδυνα συμπτώματα. Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή αντιμετώπιση θα βοηθήσουν σημαντικά τους ασθενείς. Ρωτήστε τον Αλλεργιολόγο σας.