Τι είναι το thunderstorm asthma;

Το φαινόμενο της κρίσης άσθματος από καταιγίδα (Thunderstorm asthma) αναφέρεται στην απότομη αύξηση κρίσεων άσθματος σε μια περιοχή, που προκαλείται από καταιγίδα [1]. Οι κρίσεις αυτές είναι ιδιαίτερα έντονες και μπορεί να οδηγήσουν τους ασθενείς με αλλεργία του αναπνευστικού στα Νοσοκομεία ή ακόμα και σε Μονάδες εντατικής θεραπείας [1].

Η καταιγίδα από μόνη της δεν είναι αρκετή για την πρόκληση κρίσεων άσθματος· απαιτείται η ταυτόχρονη παρουσία και άλλων παραγόντων, όπως η αυξημένη συγκέντρωση γύρης και οι ιδιαίτερες καιρικές συνθήκες.

“Δεν αρκεί μόνο η καταιγίδα, για να εμφανιστούν πολλαπλές κρίσεις άσθματος, αλλά διάφοροι παράγοντες” [1] 

Συνολικά, έχουν καταγραφεί 22 περιστατικά thunderstorm asthma τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, από τότε που το φαινόμενο παρατηρήθηκε για πρώτη φορά. Το πιο πρόσφατο και σοβαρό περιστατικό σημειώθηκε το 2016 στη Μελβούρνη της Αυστραλίας. Μέσα σε λίγες ώρες, οι επισκέψεις στα επείγοντα λόγω κρίσεων άσθματος δεκαπλασιάστηκαν, 35 ασθενείς χρειάστηκαν νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, ενώ καταγράφηκαν 10 θάνατοι [2].

“Το παραπάνω θεωρείται από τα πιο μεγάλα καταγεγραμμένα thunderstorm asthma παγκοσμίως” [2]

Πώς οι καταιγίδες προκαλούν κρίσεις άσθματος;

Οι κρίσεις άσθματος καταιγίδας (thunderstorm asthma) δεν εκδηλώνονται σε κάθε καταιγίδα, καθώς απαιτείται η ταυτόχρονη σύμπτωση πολλαπλών περιβαλλοντικών και μετεωρολογικών προϋποθέσεων για να πυροδοτηθεί το φαινόμενο. Συγκεκριμένα, το φαινόμενο εμφανίζεται συνηθέστερα κατά τις περιόδους έντονης γυρεοφορίας, κυρίως από αγρωστώδη (γρασίδια), αλλά και από σπόρια μυκήτων, όπως η Alternaria alternata [3]. 

"Τα αεροαλλεργιογόνα πρέπει να βρίσκονται σε υψηλές συγκεντρώσεις στην ατμόσφαιρα πριν από την καταιγίδα” [3 ]

Τα βήματα με τα οποία το φαινόμενο αυτό συμβαίνει είναι:

1. Ισχυρές ριπές αέρα οδηγούν τις γύρεις στην υψηλή υγρασία της βάσης των νεφών
2. Η αυξημένη υγρασία εκεί προκαλεί οσμωτική ρήξη (osmotic rupture) των κόκκων
3. Το ηλεκτροστατικό φορτίο από αστραπές ή ηλεκτρικά πεδία επιταχύνει τη διαδικασία τμηματοποίησης, σπάζοντάς τους σε πολλαπλά μικρότερα σωματίδια (subpollen particles) μεγέθους 0.5-2.5 μm 
4. Αυτά τα μικροσωματίδια είναι αναπνεύσιμα και μπορούν να διεισδύσουν βαθύτερα στους κατώτερους αεραγωγούς (βρόγχους και βρογχιόλια), σε αντίθεση με τους μεγαλύτερους κόκκους γύρης (20-50 μm) που συνήθως παγιδεύονται στη μύτη ή στους άνω αεραγωγούς.

“Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες διασπούν τις γύρεις σε μικρά τμήματα που φτάνουν βαθειά στους πνεύμονες” [3] 

5. Οι ψυχροί άνεμοι και οι ριπές εξόδου της καταιγίδας μετακινούν αυτά τα αλλεργιογόνα σωματίδια κοντά στο έδαφος, σε υψηλές ποσότητες, μέσα στα πρώτα 20-30 λεπτά της καταιγίδας. 
6. Αυτό οδηγεί σε μαζική εισπνοή των αλλεργιογόνων σωματιδίων από ευαίσθητα άτομα, προκαλώντας τις κρίσεις άσθματος.

Επιπλέον, παράγοντες όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, η ξηρασία πριν την καταιγίδα ή η παρουσία άλλων αλλεργιογόνων (π.χ. Cladosporium) μπορεί να ενισχύσουν το φαινόμενο.

Ποια είναι τα συμπτώματα του thunderstorm asthma;

Κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου thunderstorm asthma, τα συμπτώματα εμφανίζονται ξαφνικά και έντονα, ιδιαίτερα σε άτομα με αλλεργική ρινίτιδα ή μη διαγνωσμένο άσθμα. Συνήθως περιλαμβάνουν:

• Απότομη δύσπνοια ή αίσθημα ότι δεν φτάνει αρκετός αέρας στους πνεύμονες
• Συριγμός ή ήχοι “σφυρίγματος” κατά την αναπνοή
• Ξηρός, επίμονος βήχας, χωρίς φλέγματα
• Σφίξιμο στο στήθος ή αίσθημα πίεσης
• Ταχύπνοια και αυξημένοι καρδιακοί παλμοί (ταχυκαρδία)
• Δυσκολία στην ομιλία ή δυσκολία να ολοκληρώσετε προτάσεις λόγω έλλειψης αέρα
• Αδυναμία ή ζάλη, ειδικά αν η κρίση δεν υποχωρεί
• Ελάχιστη ανακούφιση από τα συνήθη εισπνεόμενα φάρμακα
• Κυάνωση (μπλε χείλη/δάχτυλα) σε σοβαρές καταστάσεις

Τα συμπτώματα αυτά δεν διαφέρουν από τα συμπτώματα μιας κρίσης άσθματος από οποιαδήποτε άλλη αιτία.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο από thunderstorm asthma;

Από τα μέχρι τώρα δεδομένα, παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο κάποιος να εκδηλώσει συμπτώματα από thunderstorm asthma είναι [4,5]:

• γενετικοί παράγοντες
• θετικά αλλεργικά τεστ (ευαισθητοποίηση) σε γύρεις αγρωστωδών (γρασίδια) ή μύκητες (αλτερνάρια)
• αλλεργική ρινίτιδα με αλλεργία στα αγρωστώδη ή μύκητες
• ιστορικό άσθματος, ιδιαίτερα με παροξυσμούς
• μη ελεγχόμενο ή σοβαρό βρογχικό άσθμα
• μη συμμόρφωση στη λήψη των εισπνεόμενων φαρμάκων

Χαρακτηριστικά, οι περισσότεροι ασθενείς που εξετάστηκαν στα Επείγοντα των Νοσοκομείων της Μελβούρνης το 2016 είχαν αλλεργική ρινίτιδα. Οι ασθενείς που χρειάστηκε να νοσηλευτούν στην Εντατική, ήταν ασθενείς με άσθμα, που δεν λάμβαναν αγωγή ελέγχου. 

“Ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα μόνο, χωρίς άσθμα, μπορεί να βιώσουν κρίση άσθματος από καταιγίδα” [3]

Πώς να προστατευτείτε – Συμβουλές και πρόληψη

Οι κλιματολογικές συνθήκες που μπορεί να οδηγήσουν στο φαινόμενο του άσθματος από καταιγίδα δεν μπορούν να προβλεφθούν. Μπορούν, όμως, να ελεγχθούν η οργάνωση των συστημάτων υγείας, όπως και η σωστή ενημέρωση των ασθενών.

“H κλιματική αλλαγή αυξάνει τη συχνότητα και τη σοβαρότητα του Thunderstorm asthma” [5] 

Οι ασθενείς με αλλεργία του αναπνευστικού θα πρέπει να λαμβάνουν την κατάλληλη αγωγή ελέγχου και να γνωρίζουν τους παράγοντες που μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματά τους. Παράλληλα, οι ασθενείς αυτοί σε περιπτώσεις καταιγίδας καλό θα είναι να παραμένουν στο σπίτι, ώστε να περιορίσουν την έκθεση στα σωματίδια αλλεργιογόνων.

“Δεν έχουν παρατηρηθεί κρίσεις άσθματος σε άτομα που παραμένουν σε εσωτερικό χώρο με τα παράθυρα κλειστά” [3]

Επιπλέον, η ανοσοθεραπεία στους αλλεργικούς ασθενείς θα μπορούσε να αποτελέσει προληπτική στρατηγική για το thunderstorm asthma, ειδικά σε άτομα με ευαισθησία στη γύρη των αγρωστωδών [1]. Τέλος, η τήρηση της αγωγής με εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, πριν και κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας, είναι ιδιαίτερα σημαντική για όσους ήδη λαμβάνουν τέτοια θεραπεία [1].

Βιβλιογραφία

1. Venkatesan P. Epidemic thunderstorm asthma. Lancet Respir Med. 2022 Apr;10(4):325–326. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Lancet Respir Med
2. Thien F, Beggs PJ, Csutoros D, Darvall J, Hew M, Davies JM, et al. The Melbourne epidemic thunderstorm asthma event 2016: an investigation of environmental triggers, effect on health services, and patient risk factors. Lancet Planet Health. 2018 Jun;2(6):e255–263. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Lancet Planet Health
3. D’Amato G, Annesi-Maesano I, Urrutia-Pereira M, Del Giacco S, Rosario Filho NA, Chong-Neto HJ, et al. Thunderstorm allergy and asthma: state of the art. Multidiscip Respir Med. 2021 Dec 2;16(1):806. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Multidiscip Respir Med
4. Price D, Hughes KM, Thien F, Suphioglu C. Epidemic thunderstorm asthma: lessons learned from the storm Down-Under. J Allergy Clin Immunol Pract. 2021 Apr;9(4):1510–1515. Δείτε το πλήρες άρθρο στο J Allergy Clin Immunol Pract
5. Hew M, Lee J, Susanto NH, Prasad S, Bardin PG, Barnes S, et al. The 2016 Melbourne thunderstorm asthma epidemic: Risk factors for severe attacks requiring hospital admission. Allergy. 2019 Jan;74(1):122–130. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Allergy
6. Beggs PJ. Thunderstorm asthma and climate change. JAMA. 2024 Mar 12;331(10):878–879. Δείτε το πλήρες άρθρο στο JAMA