Η αλλεργία στα ακάρεα της οικιακής σκόνης αποτελεί μία από τις πιο συχνές μορφές αναπνευστικής αλλεργίας. Μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως ρινίτιδα, επιδείνωση άσθματος ή -εξαιρετικά σπάνια- ακόμη και εξανθήματα. Σε αυτό το άρθρο θα μάθετε:

• Ποια είναι τα χαρακτηριστικά συμπτώματα
• Σπανιότερες μορφές αλλεργίας σε ακάρεα
• Πώς γίνεται η διάγνωση

Τι είναι τα ακάρεα;

Τα ακάρεα είναι μικροσκοπικοί οργανισμοί, αόρατοι με το γυμνό μάτι. Αναπτύσσονται σε στενή επαφή με τον άνθρωπο και τρέφονται από επιθήλια που αποπίπτουν από το ανθρώπινο σώμα. Είναι γνωστά καθώς αποτελούν ένα από τα συχνότερα αίτια αναπνευστικής αλλεργίας (αλλεργική ρινίτιδα, επιπεφυκίτιδα και άσθμα).

“Τα ακάρεα δεν φαίνονται χωρίς μικροσκόπιο, έχουν μέγεθος μικρότερο από 0.5 mm”  [1]

Ανήκουν στο φύλο των αρθρόποδων, στην οικογένεια των πυρογλυφιδών. Από τα τουλάχιστον 13 είδη ακάρεων, στη χώρα μας τα αλλεργία συνήθως προκαλούν τα: 

• Dermatophagoides Pteronyssinus (Ευρωπαϊκό άκαρι) 
• Dermatophagoides Farinae (άκαρι της Βορείου Αμερικής)

Τα αλλεργιογόνα των ακάρεων είναι πρωτεΐνες οι οποίες προέρχονται από τα κόπρανα (όπως τα Der p 1, Der f 1), το σώμα τους (όπως Der p 2) [1,2]. Μέχρι τώρα, 40 αλλεργιογόνα έχουν ανακαλυφθεί, με τα περισσότερο σημαντικά να θεωρούνται τα Der p 1, Der p 2 και Der p 23 [3].

“Η αλλεργία προκαλείται από τα περιττώματα ή το σώμα τους, τα οποία περιέχουν ισχυρά αλλεργιογόνα (όπως Der p 1, Der f 1)”

Όπως υποδηλώνει και το γένος τους (Dermatophagoides = “derma” (δέρμα) και ”phagein” (φαγητό από το “φαγεῖν”, απαρέμφατο του ἐσθίω), τρέφονται κυρίως από  επιθήλια, που αποπίπτουν από το ανθρώπινο σώμα, τα οποία μπορεί να φτάνουν και το 1 γραμμάριο την ημέρα [1]. Τα ακάρεα βρίσκουν, παράλληλα, τροφή και από ορισμένους μύκητες του περιβάλλοντος, καθώς και από επιθήλια, που αποπίπτουν από κατοικίδια ζώα.

Πού βρίσκονται τα ακάρεα στο σπίτι και στο στρώμα;

Οι συνθήκες που ιδιαίτερα ευνοούν την ανάπτυξη των ακάρεων της σκόνης του σπιτιού είναι οι:

• σχετικά αυξημένη θερμοκρασία (περίπου 22-26^οC), η θερμοκρασία, δηλαδή, που βρίσκεται συχνότερα μέσα στο σπίτι [4,5].
• αυξημένη υγρασία, καθώς τα ακάρεα δεν έχουν όργανα όρασης και εξαρτώνται από την υγρασία του περιβάλλοντος, για να αναπτυχθούν. Ιδανικά, αναπτύσσονται σε συνθήκες σχετικής υγρασίας 70-75%, ενώ μεταβολές >5% έχουν επίδραση στην ανάπτυξη τους. Όταν, όμως, η υγρασία αυξάνει πάρα πολύ (>90%), τότε ο αριθμός των ακάρεων ελαττώνεται [4,5].

“Κατά κανόνα, τα ακάρεα ζουν κοντά στους ανθρώπους και όχι στο ανθρώπινο δέρμα”

Με βάση τα παραπάνω, τα μέρη του σπιτιού, όπου τα ακάρεα είναι περισσότερα, είναι:

• το κρεβάτι. Τα ακάρεα στο στρώμα, στα μαξιλάρια και στα κλινοσκεπάσματα, είναι περισσότερα από οποιοδήποτε άλλο μέρος του σπιτιού. Εκεί, οι συνθήκες ανάπτυξης τους είναι σχεδόν ιδανικές, στη διάρκεια του ύπνου.

“Οι ασθενείς με αλλεργία στα ακάρεα έχουν περισσότερα συμπτώματα όταν ξαπλώνουν ή ξυπνούν το πρωί”

• τα χαλιά (ιδιαίτερα αυτά με παχύ πέλος)
• οι υφασμάτινοι καναπέδες και τα μαξιλάρια
• τα παιδικά παιχνίδια (λούτρινα) 
• άλλες υφασμάτινες επιφάνειες 
• τα ρούχα. Για παράδειγμα, λόγω των ρούχων, αυξημένα ακάρεα έχουν βρεθεί σε μέρη που δεν θα περίμενε κανείς, όπως τα μέσα μαζικής μεταφοράς.

“Τα ακάρεα στα στρώματα είναι πολύ περισσότερα σε αριθμό συγκριτικά με τα χαλιά”

Συμπτώματα αλλεργίας στα ακάρεα 

Ήδη από τον προηγούμενο αιώνα τα ακάρεα έχουν συσχετιστεί με την αλλεργία αναπνευστικού. Είναι από τα συχνότερα αλλεργιογόνα που προκαλούν

• αλλεργική ρινίτιδα,
• αλλεργική επιπεφυκίτιδα
• αλλεργικό βρογχικό άσθμα

“4-6% του πληθυσμού έχει αλλεργία στα ακάρεα (περίπου 500 εκατομμύρια άνθρωποι παγκόσμια) [3]”

Τα ακάρεα της οικιακής σκόνης είναι ολοετή αλλεργιογόνα. Οι ασθενείς με αλλεργία σε αυτά έχουν συμπτώματα σχεδόν όλο το χρόνο, με βελτίωση συνήθως το καλοκαίρι.

“Η έκθεση των παιδιών σε ακάρεα αυξάνει τον κίνδυνο να εμφανίσουν άσθμα [6]”

Η ευαισθητοποίηση σε ακάρεα νωρίς στην παιδική ηλικία φαίνεται να έχει αρνητική επίδραση στην πνευμονική λειτουργία των παιδιών, όπως και στη βαρύτητα των συμπτωμάτων τους. Σε ενήλικες, η αλλεργία στα ακάρεα οδηγεί σε:

• εντονότερα συμπτώματα ρινίτιδας, επιπεφυκίτιδας και άσθματος
• μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανιστεί άσθμα σε ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα
• συχνούς παροξυσμούς (κρίσεις) άσθματος
• αρνητικά επηρεασμένη ποιότητα ζωής

Η ισχυρή αυτή επίδραση των ακάρεων της οικιακής σκόνης οφείλεται στο ότι δρουν τόσο σαν αλλεργιογόνα, όσο και ενεργοποιώντας την έμφυτη (φυσική) ανοσία [7].

Εξανθήματα από ακάρεα (τσίμπημα)

Πολλοί ασθενείς αποδίδουν εξανθήματα (σπυράκια, κοκκινίλες) σε δερματική αλλεργία από ακάρεα. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αυτών κάτι τέτοιο δεν ισχύει.

“Τα ακάρεα της οικιακής σκόνης είναι μικροσκοπικά για να προκαλέσουν τσιμπήματα”

Σε κάποιες περιπτώσεις μια εικόνα παρασιτικής κνήφης αποδίδεται σε τσίμπημα από ακάρεα της οικιακής σκόνης. Επίσης, χρόνιες δερματίτιδες συχνά θεωρείται πως προκαλούνται από ακάρεα. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, οι ασθενείς επιδίδονται σε απαιτητικές προσπάθειες περιορισμού της έκθεσης σε ακάρεα χωρίς να υποχωρούν τα συμπτώματα τους.

“Τα ακάρεα της οικιακής σκόνης δεν έχουν σχέση με το άκαρι της ψώρας”

Το συνηθέστερο αίτιο της παραπάνω πλάνης είναι πως υπάρχει ένα άκαρι, που σχετίζεται με  δερματική νόσο. Ο λόγος για το άκαρι της ψώρας (Sarcoptes scabiei var. hominis) [8], που προκαλεί έντονο κνησμό, συχνά στα χέρια. Η σωστή αντιμετώπιση για τα ακάρεα της ψώρας στο σώμα είναι η αγωγή που θα πρέπει να λαμβάνεται με βάση τις οδηγίες ειδικού Δερματολόγου.

Σε αναφορές για οξεία ή χρόνια κνίδωση από ακάρεα, δεν φαίνεται, επίσης να υπάρχει κλινική συσχέτιση. Βιβλιογραφικά υπάρχουν ελάχιστες αναφορές, με κάποιες περιπτώσεις κνίδωσης να βελτιώνονται και άλλες να χειροτερεύουν στην πορεία ανοσοθεραπείας. Τα παραπάνω, όμως, αποτελούν απλές παρατηρήσεις και η αλλεργία στα ακάρεα δεν φαίνεται με τα έως τώρα δεδομένα να προκαλεί κνίδωση.

Ακάρεα και ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα)

Η ατοπική δερματίτιδα αποτελεί άλλη μία νόσο, όπου τα ακάρεα φαίνεται να παίζουν ρόλο. Παρά της ετερογένεια που χαρακτηρίζει την ατοπική δερματίτιδα, αρκετοί ασθενείς παρουσιάζουν ευαισθητοποίηση σε ακάρεα, αλλά και αυξημένα ακάρεα στο δέρμα, συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό. 

Παράλληλα, τα ακάρεα φαίνεται να συμμετέχουν και στις φλεγμονώδεις διαδικασίες, που εμφανίζονται στο δέρμα των ασθενών με έκζεμα.

“Σε κάποιους ασθενείς τα ακάρεα μπορούν να οδηγήσουν σε επιδείνωση της ατοπικής δερματίτιδας και του κνησμού”

Ο ακριβής ρόλος των ακάρεων της οικιακής σκόνης στην ατοπική δερματίτιδα δεν έχει πλήρως προσδιοριστεί. Αντίστοιχα, τόσο προσπάθειες περιορισμού της έκθεσης σε ακάρεα (όπως με ειδικά καλύμματα), όσο και η θεραπεία της αλλεργίας σε αυτά δεν έχει ξεκαθαριστεί κατά πόσο μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο της ατοπικής δερματίτιδας.

Τροφική αλλεργία στα ακάρεα

Τέλος, τα ακάρεα της οικιακής έχουν συσχετισθεί και με περιπτώσεις τροφικής αλλεργίας. Πρόσφατα, έχει περιγραφεί ένα σύνδρομο που ονομάζεται “αναφυλαξία από τηγανίτα” (pancake anaphylaxis, oral mite anaphylaxis) [9]. 

Οι ασθενείς που πάσχουν από το σύνδρομο αυτό παρουσιάζουν συμπτώματα τροφικής αλλεργίας άμεσα μετά από βρώση φαγητών που γίνονται από αλεύρι.

Στα άλευρα αυτά, περιέχονται ακάρεα σε μεγάλη συγκέντρωση, συνήθως λόγω μακροχρόνιας αποθήκευσης σε συνθήκες αυξημένης υγρασίας. Η αντίδραση που εμφανίζεται, ποικίλλει σε βαρύτητα και μπορεί να εκδηλωθεί μέχρι και σαν συστηματική αναφυλαξία.  Η βαρύτητα των συμπτωμάτων φαίνεται να εξαρτάται από τον αριθμό των ακάρεων των αλεύρων.

Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Scientific Reports το 2022 έδειξε ότι η έκθεση σε αλλεργιογόνα των ακάρεων της οικιακής σκόνης ενισχύει την εντερική αλλεργία που προκαλείται από την οβαλβουμίνη, διαταράσσοντας τον εντερικό φραγμό και ενισχύοντας την ανοσολογική απάντηση [10].

Διάγνωση αλλεργίας στα ακάρεα

Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της αλλεργίας στα ακάρεα είναι η επιβεβαίωση της κλινικής αλλεργίας σε αυτά. Αυτό γίνεται μέσα από μία σειρά από εξετάσεις [11] που περιλαμβάνουν:

• δερματικές δοκιμασίες (αλλεργικά τεστ στο δέρμα) σε αεροαλλεργιογόνα
• εξετάσεις αίματος, όπου αναζητούνται ειδικές ανοσοσφαιρίνες έναντι των ακάρεων
• εάν χρειαστεί, περισσότερο ειδικές εξετάσεις αίματος, όπου αναζητούνται  ανοσοσφαιρίνες που αναγνωρίζουν συγκεκριμένα αλλεργιγόνα των ακάρεων (components)

“Ένα θετικό τεστ αλλεργίας στα ακάρεα δεν σημαίνει απαραίτητα αλλεργία σε αυτά”

Για τους ασθενείς με αλλεργία στα ακάρεα, η σωστή θεραπευτική προσέγγιση περιλαμβάνει:

• μέτρα περιορισμού της έκθεσης στα ακάρεα
• αντιμετώπιση των συμπτωμάτων με τη χρήση φαρμακευτικής ή μη αγωγής
• την ειδική ανοσοθεραπεία για τη θεραπεία της αλλεργίας 

Ενημερωθείτε αναλυτικά τόσο για τα μέτρα αποφυγής των ακάρεων, όσο και για την αντιμετώπιση τους στο άρθρο μας για τη θεραπεία της αλλεργίας σε ακάρεα.

Βιβλιογραφία

1. Bergmann KC. Biology of house dust mites and storage mites. Allergo J Int. 2022 Dec 1;31(8):272–8. DOI
2. Huang HJ, Sarzsinszky E, Vrtala S. House dust mite allergy: The importance of house dust mite allergens for diagnosis and immunotherapy. Molecular Immunology. 2023 Jun 1;158:54–67. DOI
3. Jurkiewicz K, Jutel M, Smolinska S. Update on HDM Allergy: Principal Changes over the Years. Int J Mol Sci. 2025 Jun 13;26(12):5660. DOI
4. Vackova T, Pekar S, Klimov PB, Hubert J. Population growth and respiration in the dust mite Dermatophagoides farinae under different temperature and humidity regimes. Exp Appl Acarol. 2023 Feb 1;89(2):157–69. DOI
5. Acevedo N, Zakzuk J, Caraballo L. House Dust Mite Allergy Under Changing Environments. Allergy Asthma Immunol Res. 2019 Jul;11(4):450–69. DOI
6. Sporik R, Holgate ST, Platts-Mills TA, Cogswell JJ. Exposure to house-dust mite allergen (Der p I) and the development of asthma in childhood. A prospective study. N Engl J Med. 1990 Aug 23;323(8):502–7. DOI
7. Dramburg S, Hilger C, Santos AF, de Las Vecillas L, Aalberse RC, Acevedo N, et al. EAACI Molecular Allergology User’s Guide 2.0. Pediatr Allergy Immunol. 2023 Mar;34 Suppl 28:e13854. DOI
8. Uzun S, Durdu M, Yürekli A, Mülayim MK, Akyol M, Velipaşaoğlu S, et al. Clinical practice guidelines for the diagnosis and treatment of scabies. Int J Dermatol. 2024 Dec;63(12):1642–56. DOI
9. Preiser-Funke T, Bergmann KC. Oral mite anaphylaxis (pancake syndrome) caused by storage mite Acarus siro and its treatment with allergen immunotherapy. Allergol Select. 2023;7:113–5. DOI
10. Lin J, Chen D, Guan L, Chang K, Li D, Sun B, et al. House dust mite exposure enhances immune responses to ovalbumin-induced intestinal allergy. Sci Rep. 2022 Mar 25;12(1):5216. DOI