Τι είναι τα ακάρεα;

Τα ακάρεα είναι μικροσκοπικοί οργανισμοί, που αναπτύσσονται σε στενή επαφή με τον άνθρωπο, τρεφόμενα από επιθήλια, που αποπίπτουν από το ανθρώπινο σώμα. Παρόλα αυτά, ο βασικότερος λόγος που είναι γνωστά πως η αλλεργία στα ακάρεα της οικιακής σκόνης είναι από τα συχνότερα αίτια αναπνευστικής αλλεργίας.

“Τα ακάρεα συνυπάρχουν με τον άνθρωπο εδώ και εκατομμύρια χρόνια”

Είναι μικροσκοπικοί οργανισμοί, αόρατοι στο γυμνό μάτι με μέγεθος που δεν ξεπερνά τα 0.5mm σε μήκος. Ανήκουν στο φύλο των αρθρόποδων, στην οικογένεια των πυρογλυφιδών. Από τα τουλάχιστον 13 είδη ακάρεων, τα συχνότερα στη χώρα μας είναι τα: 

• Dermatophagoides Pteronyssinus (Ευρωπαϊκό άκαρι) 
• Dermatophagoides Farinae (άκαρι της Βορείου Αμερικής)

Οι διατροφικές τους συνήθειες αποτυπώνονται και στην ονομασία του γένους τους. Ο όρος Dermatophagoides αποτελεί σύνθεση των λέξεων “derma”(δέρμα) και ”phagein” (φαγητό από το “φαγεῖν”, απαρέμφατο του ἐσθίω).

Η βασική τους διατροφή αποτελείται από επιθήλια, που αποπίπτουν από το ανθρώπινο σώμα, τα οποία μπορεί να φτάνουν και το 1 γραμμάριο την ημέρα. Τα ακάρεα βρίσκουν, παράλληλα, τροφή και από ορισμένους μύκητες του περιβάλλοντος, καθώς και από επιθήλια, που αποπίπτουν από κατοικίδια ζώα.

“Τα ακάρεα είναι γενικά αυξημένα όταν υπάρχει σκύλος ή γάτα εντός του σπιτιού” 

Που βρίσκονται τα ακάρεα;

Τα ακάρεα της οικιακής σκόνης βρίσκονται οπουδήποτε υπάρχει άνθρωπος, αλλά όχι πάνω στο ανθρώπινο σώμα. Οι συνθήκες που ιδιαίτερα ευνοούν την ανάπτυξη τους είναι οι:

• σχετικά αυξημένη θερμοκρασία (περίπου 22-26^οC), η θερμοκρασία, δηλαδή, που βρίσκεται συχνότερα μέσα στο σπίτι.
• αυξημένη υγρασία. Τα ακάρεα δεν έχουν όργανα όρασης και εξαρτώνται από την υγρασία του περιβάλλοντος, για να αναπτυχθούν (Εικόνα 1). Ιδανικά, αναπτύσσονται σε συνθήκες σχετικής υγρασίας 70-75%, ενώ μεταβολές >5% έχουν επίδραση στην ανάπτυξη τους. Όταν, όμως, η υγρασία αυξάνει πάρα πολύ (>90%), τότε ο αριθμός των ακάρεων ελαττώνεται.

“Κατά κανόνα, τα ακάρεα ζουν κοντά στους ανθρώπους και όχι στο ανθρώπινο δέρμα”

Με βάση τα παραπάνω, τα μέρη του σπιτιού, όπου τα ακάρεα είναι περισσότερα, είναι:

• το κρεβάτι. Τα ακάρεα στο στρώμα, στα μαξιλάρια και στα κλινοσκεπάσματα, είναι περισσότερα από οποιοδήποτε άλλο μέρος του σπιτιού. Εκεί, οι συνθήκες ανάπτυξης τους είναι σχεδόν ιδανικές, στη διάρκεια του ύπνου.

“Οι ασθενείς με αλλεργία στα ακάρεα έχουν περισσότερα συμπτώματα όταν ξαπλώνουν ή ξυπνούν το πρωί”

• τα χαλιά (ιδιαίτερα αυτά με παχύ πέλος)
• οι υφασμάτινοι καναπέδες και τα μαξιλάρια
• τα παιδικά παιχνίδια (λούτρινα) 
• άλλες υφασμάτινες επιφάνειες 
• τα ρούχα. Για παράδειγμα, λόγω των ρούχων, αυξημένα ακάρεα έχουν βρεθεί σε μέρη που δεν θα περίμενε κανείς, όπως τα μέσα μαζικής μεταφοράς.

“Τα ακάρεα στα στρώματα μπορεί να είναι μέχρι και τριπλάσια σε αριθμό συγκριτικά με τα χαλιά”

Αλλεργία αναπνευστικού στα ακάρεα

Από τον προηγούμενο αιώνα τα ακάρεα έχουν συσχετιστεί με την αλλεργία αναπνευστικού. Είναι από τα συχνότερα αλλεργιογόνα που προκαλούν αλλεργική ρινίτιδα, αλλεργική επιπεφυκίτιδα και αλλεργικό βρογχικό άσθμα.

Τα ακάρεα της οικιακής σκόνης είναι ολοετή αλλεργιογόνα. Οι ασθενείς με αλλεργία σε αυτά έχουν συμπτώματα σχεδόν όλο το χρόνο, με βελτίωση συνήθως το καλοκαίρι.

“Στις χώρες τις Μεσογείου, η αλλεργία στα ακάρεα επιδεινώνεται συχνά και την άνοιξη, πέρα από το χειμώνα”

Ειδικά στα παιδιά, ήδη από το 1978 τα ακάρεα έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση άσθματος. Η ευαισθητοποίηση σε ακάρεα νωρίς στην παιδική ηλικία φαίνεται να έχει αρνητική επίδραση στην πνευμονική λειτουργία των παιδιών, όπως και στη βαρύτητα των συμπτωμάτων τους. Ειδικότερα, η αλλεργία στα ακάρεα οδηγεί σε:

• εντονότερα συμπτώματα ρινίτιδας, επιπεφυκίτιδας και άσθματος
• μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανιστεί άσθμα σε ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα
• συχνούς παροξυσμούς (κρίσεις) άσθματος
• αρνητικά επηρεασμένη ποιότητα ζωής

Εξανθήματα από ακάρεα (τσίμπημα)

Πολλοί ασθενείς αποδίδουν εξανθήματα (σπυράκια, κοκκινίλες) σε δερματική αλλεργία από ακάρεα. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αυτών κάτι τέτοιο δεν ισχύει.

“Τα ακάρεα της οικιακής σκόνης είναι μικροσκοπικά για να προκαλέσουν τσιμπήματα”

Σε κάποιες περιπτώσεις μια εικόνα παρασιτικής κνήφης αποδίδεται σε τσίμπημα από ακάρεα της οικιακής σκόνης. Επίσης, χρόνιες δερματίτιδες συχνά θεωρείται πως προκαλούνται από ακάρεα. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, οι ασθενείς επιδίδονται σε απαιτητικές προσπάθειες περιορισμού της έκθεσης σε ακάρεα χωρίς να υποχωρούν τα συμπτώματα τους.

“Τα ακάρεα της οικιακής σκόνης δεν έχουν σχέση με το άκαρι της ψώρας”

Το συνηθέστερο αίτιο της παραπάνω πλάνης είναι πως υπάρχει ένα άκαρι, που σχετίζεται με  δερματική νόσο. Ο λόγος για το άκαρι της ψώρας (Sarcoptes scabiei var. hominis) που προκαλεί έντονο κνησμό, συχνά στα χέρια. Η σωστή αντιμετώπιση για τα ακάρεα της ψώρας στο σώμα είναι η αγωγή που θα πρέπει να λαμβάνεται με βάση τις οδηγίες ειδικού Δερματολόγου.

Σε αναφορές για οξεία ή χρόνια κνίδωση από ακάρεα, δεν φαίνεται, επίσης να υπάρχει κλινική συσχέτιση. Βιβλιογραφικά υπάρχουν ελάχιστες αναφορές, με κάποιες περιπτώσεις κνίδωσης να βελτιώνονται και άλλες να χειροτερεύουν στην πορεία ανοσοθεραπείας. Τα παραπάνω, όμως, αποτελούν απλές παρατηρήσεις και η αλλεργία στα ακάρεα δεν φαίνεται με τα έως τώρα δεδομένα να προκαλεί κνίδωση.

Ακάρεα και ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα)

Η ατοπική δερματίτιδα αποτελεί άλλη μία νόσο, όπου τα ακάρεα φαίνεται να παίζουν ρόλο. Παρά της ετερογένεια που χαρακτηρίζει την ατοπική δερματίτιδα, αρκετοί ασθενείς παρουσιάζουν ευαισθητοποίηση σε ακάρεα, αλλά και αυξημένα ακάρεα στο δέρμα, συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό. 

Παράλληλα, τα ακάρεα φαίνεται να συμμετέχουν και στις φλεγμονώδεις διαδικασίες, που εμφανίζονται στο δέρμα των ασθενών με έκζεμα.

“Σε κάποιους ασθενείς τα ακάρεα μπορούν να οδηγήσουν σε επιδείνωση της ατοπικής δερματίτιδας και του κνησμού”

Ο ακριβής ρόλος των ακάρεων της οικιακής σκόνης στην ατοπική δερματίτιδα δεν έχει πλήρως προσδιοριστεί. Αντίστοιχα, τόσο προσπάθειες περιορισμού της έκθεσης σε ακάρεα (όπως με ειδικά καλύμματα), όσο και η θεραπεία της αλλεργίας σε αυτά δεν έχει ξεκαθαριστεί κατά πόσο μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο της ατοπικής δερματίτιδας.

Τροφική αλλεργία στα ακάρεα

Τέλος, τα ακάρεα της οικιακής έχουν συσχετισθεί και με περιπτώσεις τροφικής αλλεργίας. Πρόσφατα, έχει περιγραφεί ένα σύνδρομο που ονομάζεται “αναφυλαξία από τηγανίτα” (pancake anaphylaxis, oral mite anaphylaxis). 

Οι ασθενείς που πάσχουν από το σύνδρομο αυτό παρουσιάζουν συμπτώματα τροφικής αλλεργίας άμεσα μετά από βρώση φαγητών που γίνονται από αλεύρι.

Στα άλευρα αυτά, περιέχονται ακάρεα σε μεγάλη συγκέντρωση, συνήθως λόγω μακροχρόνιας αποθήκευσης σε συνθήκες αυξημένης υγρασίας. Η αντίδραση που εμφανίζεται, ποικίλλει σε βαρύτητα και μπορεί να εκδηλωθεί μέχρι και σαν συστηματική αναφυλαξία.  Η βαρύτητα των συμπτωμάτων φαίνεται να εξαρτάται από τον αριθμό των ακάρεων των αλεύρων.

Υπάρχει θεραπεία για την αλλεργία στα ακάρεα;

Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της αλλεργίας στα ακάρεα είναι η επιβεβαίωση της κλινικής αλλεργίας σε αυτά. Αυτό γίνεται μέσα από μία σειρά εξετάσεις που περιλαμβάνουν:

• δερματικές δοκιμασίες (αλλεργικά τεστ στο δέρμα) σε αεροαλλεργιογόνα
• εξετάσεις αίματος, όπου αναζητούνται ειδικές ανοσοσφαιρίνες έναντι των ακάρεων
• εάν χρειαστεί, περισσότερο ειδικές εξετάσεις αίματος, όπου αναζητούνται  ανοσοσφαιρίνες που αναγνωρίζουν συγκεκριμένα αλλεργιγόνα των ακάρεων (components)

“Ένα θετικό τεστ αλλεργίας στα ακάρεα δεν σημαίνει απαραίτητα αλλεργία σε αυτά”

Για τους ασθενείς με αλλεργία στα ακάρεα, η σωστή θεραπευτική προσέγγιση περιλαμβάνει:

• μέτρα περιορισμού της έκθεσης στα ακάρεα
• αντιμετώπιση των συμπτωμάτων με τη χρήση φαρμακευτικής ή μη αγωγής
• την ειδική ανοσοθεραπεία για τη θεραπεία της αλλεργίας 

Ενημερωθείτε αναλυτικά τόσο για τα μέτρα αποφυγής των ακάρεων, όσο και για την αντιμετώπιση τους στο άρθρο μας για τη θεραπεία της αλλεργίας σε ακάρεα.