Κουνούπια και άνθρωπος

Για περισσότερα από 100 εκατομμύρια χρόνια τα κουνούπια αποτελούν έναν από τους κορυφαίους θηρευτές των ανθρώπων. Αν και το μέγεθός τους δεν είναι ικανό να προκαλέσει τρόμο, το πλήθος τους τον επιβάλλει. Πάνω από 100 τρισεκατομμύρια κουνούπια κυκλοφορούν στον πλανήτη ετησίως και θεωρούνται υπεύθυνα για περίπου 700.000 θανάτους.

Τα τσιμπήματα τους έχουν συσχετισθεί ισχυρά με νοσήματα όπως η ελονοσία, ή η μετάδοση ιών όπως ο Ζίκα, του Δυτικού Νείλου κ.α. Από την άλλη, τα δεδομένα σχετικά με την αλλεργία σε κουνούπια είναι περιορισμένα και σε κάποιες περιπτώσεις αντικρουόμενα.

Τα θηλυκά κουνούπια είναι αυτά που χρειάζονται αίμα, προκειμένου να αναπτυχθούν τα αυγά τους. Εν συνεχεία θα αποθέσουν αυτά τα 50 μέχρι 500 αυγά σε μια υδάτινη ή υγρή επιφάνεια για να αναπτυχθούν περαιτέρω.

"Οι αντιδράσεις στα τσιμπήματα κουνουπιών προκαλούνται από απάντηση του ανοσοποιητικού μας στις πρωτεΐνες που περιέχονται στο σάλιο τους"

Κατά τη διάρκεια του νυγμού, το κουνούπι παράλληλα με την αφαίρεση αίματος, εγχύει σάλιο στον άνθρωπο. Το σάλιο αυτό περιέχει αντιπηκτικές ουσίες, προκειμένου να εμποδίσει την πήξη του αίματος και να ολοκληρωθεί ταχύτερα η διαδικασία.

Αναμενόμενες αντιδράσεις σε τσίμπημα κουνουπιών

Στους περισσότερους ανθρώπους ένα τσίμπημα από κουνούπι θα οδηγήσει σε σε μία ήπια τοπική αντίδραση, η οποία ξεκινά συνήθως άμεσα μετά το νυγμό και περιλαμβάνει:

• αρχικά ερυθρότητα στο σημείο και πομφός (Εικόνα 1), τα οποία συνοδεύονται από έντονο κνησμό
• προοδευτικά εμφανίζεται μία επηρμένη βλατίδα, η οποία επίσης είναι κνησμώδης και μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 10 ημέρες

"Οι αναμενόμενες αντιδράσεις σε τσιμπήματα κουνουπιών είναι ιδιαίτερα ενοχλητικές, αλλά συνήθως ακίνδυνες"

Αλλεργία σε κουνούπια

Στην αλλεργία σε κουνούπια ο ασθενής αντιδρά μέσω ενός ειδικού ανοσολογικού μηχανισμού σε ορισμένες από τις πρωτεΐνες του σάλιου των κουνουπιών. Εν αντιθέσει, στις συνηθισμένες αντιδράσεις -που αποτελούν και τη συντριπτική πλειοψηφία- ο ανοσολογικός μηχανισμός δεν είναι ειδικός.

"Αλλεργικές αντιδράσεις σε κουνούπια -αν και σπανιότερες απ’ ότι αναφέρονται- υπάρχουν"

Ο μηχανισμός μέσω των οποίων προκαλείται η αλλεργία σε κουνούπια δεν έχει πλήρως διαλευκανθεί. Φαίνεται πως ειδικές για αλλεργιογόνα των κουνουπιών ανοσοσφαιρίνες, τόσο IgE όσο και IgG να συμμετέχουν σε αυτόν.

"Εξαιρετικά σπάνια, έχουν αναφερθεί και συστηματικές αντιδράσεις, οι οποίες αποδόθηκαν σε τσιμπήματα κουνουπιών"

Η διάγνωση της αλλεργίας σε κουνούπια βασίζεται κυρίως στο ιστορικό και τη φυσική εξέταση. Καθώς η απομόνωση των αλλεργιογόνων είναι δυσχερής, τα αλλεργικά εκχυλίσματα που χρησιμοποιούνται για αλλεργικά τεστ στο δέρμα και στον προσδιορισμό ειδικών ανοσοσφαιρινών στο αίμα δεν είναι αξιόπιστα.

Αλλεργία σε κουνούπια: πως εκδηλώνεται;

Γενικά, οι ασθενείς με αλλεργία σε κουνούπια, μπορεί να εμφανίσουν μία ή περισσότερες από τις παρακάτω αντιδράσεις:

Α. Μεγάλες τοπικές αντιδράσεις: είναι οι συχνότερες των αντιδράσεων και αναφέρονται και ως σύνδρομο του Skeeter. Ξεκινούν λίγες ώρες μετά το τσίμπημα, εντείνονται για περίπου 8-10 ώρες, για να αποδράμουν πλήρως εντός 2-3 εβδομάδων. Συνηθέστερα εκδηλώνονται με τοπική ερυθρότητα, οίδημα, κνησμό ή και πόνο σε μια περιοχή που  φτάνει μέχρι και πάνω από 10 εκατοστά σε διάμετρο. Ειδικά σε παιδιά, οι αντιδράσεις στο πρόσωπο μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονες, και -κάποιες φορές- να συνοδεύονται από δέκατα. Σε σπάνιες περιπτώσεις εμφανίζονται με τη μορφή φυσσαλίδας ή κύστης, σε συσχέτιση με συνύπαρξη ιογενών λοιμώξεων ή αιματολογικής κακοήθειας.

Β. Συστηματικές αντιδράσεις: συνεπεία νυγμών κουνουπιών έχουν περιγραφεί σχετικά σπάνια. Συνήθως πρόκειται για γενικευμένες κνιδωτικές αντιδράσεις (Εικόνα 2) ή άλλες, συνήθως, εξανθηματικού τύπου. Έχει παρατηρηθεί ακόμα και αναφυλαξία μετά από τσίμπημα κουνουπιών, αλλά σε ασθενή με άλλα προβλήματα υγείας (μαστοκυττάρωση), που καθιστούν τις αντιδράσεις ευκολότερες.

Γ. Αλλεργία αναπνευστικού: με αλλεργική ρινίτιδα ή/και άσθμα σε ασθενείς με θετικά τεστ σε κουνούπι,  έχει αναφερθεί, αλλά με δεδομένα αντικρουόμενα. Υπάρχουν, πάντως αναφορές ακόμα και για ειδική ανοσοθεραπεία σε εκχύλισμα κουνουπιών, με βελτίωση των συμπτωμάτων σε μικρό αριθμό ασθενών.

Σήμερα, υπολογίζεται πως περίπου 4 δισεκατομμύρια άνθρωποι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν νόσο σχετιζόμενη με τα κουνούπια. Από αυτούς, ένα μικρό -μόνο- ποσοστό θα εμφανίσει κάποια αλλεργική αντίδραση. Η αλλεργία σε κουνούπια μπορεί να εμφανισθεί, αλλά είναι αρκετά σπανιότερη απ' ότι αναφέρεται.