Ο κνησμός (φαγούρα) στο σώμα είναι μια δυσάρεστη αίσθηση που επάγει στον άνθρωπο τη θέληση του ξεσμού, να ξύσει, δηλαδή, τα σημεία που τον ενοχλούν.

Όσο ενοχλητικός, όμως, και να είναι ο κνησμός, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως ουσιαστικά είναι ένας αμυντικός μηχανισμός του οργανισμού.

“Ο κνησμός είναι συχνότερος όσο αυξάνει η ηλικία, λόγω της ξηροδερμίας και άλλων μεταβολών στο δέρμα” 

Αναλόγως με την αιτία που προκαλεί τη φαγούρα στο σώμα, το δέρμα μπορεί να φαίνεται φυσιολογικό ή είναι πιθανό να υπάρχει και εξάνθημα. Το τελευταίο μπορεί να είναι εκδήλωση της νόσου που προκαλεί τον κνησμό, είτε να είναι συνέπεια του έντονου ξεσμού.

Φαγούρα σε όλο το σώμα με εξανθήματα (σπυράκια στο σώμα). Που μπορεί να οφείλεται;

Ο κνησμός στις περιπτώσεις αυτές το πιθανότερο είναι να συσχετίζεται με το εξάνθημα που συνυπάρχει. Τα εξανθήματα, όμως, δεν είναι όλα τα ίδια. Με τον όρο “σπυράκια στο σώμα” μπορεί κανείς να αναφέρεται σε ένα μεγάλο εύρος  δερματικών βλαβών. Είναι, λοιπόν, σημαντικό, αυτά τα σπυράκια στο σώμα να διερευνηθούν σωστά, ώστε να ταξινομηθούν στην αντίστοιχη νόσο.

Διάφορα νοσήματα του δέρματος μπορεί να συσχετίζονται με κνησμό που επιμένει, με τα συχνότερα από αυτά να είναι τα:

Ατοπική δερματίτιδα (ατοπικό έκζεμα):

Είναι μία χρόνια δερματοπάθεια στην οποία ο κνησμός και η ξηροδερμία κατέχουν σημαντική θέση. Συνηθέστερα ξεκινά από την παιδική ηλικία, αλλά μπορεί να εκδηλωθεί και στην ενήλικο ζωή. Η ατοπική δερματίτιδα αναλύεται σε άλλο άρθρο του ιστοτόπου.

Χρόνια κνίδωση:

Τα κνιδωτικά νοσήματα, είτε η χρόνια αυθόρμητη κνίδωση, είτε οι φυσικές κνιδώσεις (όπως ο δερμογραφισμός, η χολινεργική ή η κνίδωση στο κρύο) χαρακτηρίζονται από κνησμό και ένα εξάνθημα με διάρκεια από λεπτά, μέχρι μερικές ώρες.

Αλλεργική εξ επαφής δερματίτιδα:

Είναι μία φλεγμονώδης αντίδραση του δέρματος, λόγω της επίδρασης αλλεργιογόνων, που έρχονται σε επαφή με αυτό. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα στο άρθρο για την εξ επαφής δερματίτιδα.

Ψωρίαση:

Είναι μια χρόνια φλεγμονώδης δερματοπάθεια, η οποία χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση πλακών με λέπια και συνοδό κνησμό. Δεν είναι μεταδοτικό νόσημα και οφείλεται παθολογική αύξηση του αριθμού των κυττάρων του δέρματος. Μπορεί να εμφανιστεί με διάφορες μορφές και συχνότερα εντοπίζεται στους αγκώνες, στα γόνατα, στο κεφάλι, στις παλάμες, στα πέλματα και τον κορμό.

Δερματική λοίμωξη με το άκαρι της ψώρας:

Η ψώρα δεν θα πρέπει να συγχέεται με την ψωρίαση. Οφείλεται σε λοίμωξη από άκαρι της ψώρας (Sarcoptes scabiei var. hominis), το οποίο εποικίζει το δέρμα, διανοίγει σήραγγες στην επιδερμίδα και εναποθέτει τα αυγά του. Ο εποικισμός αυτός είναι μεταδοτικός και συνήθως θα εμφανιστεί κνησμός και σε άλλα μέλη της οικογένειας.

Ροδόχρους πιτυρίαση (Pityriasis rosea):

Είναι ένα ιογενές, μη-μεταδοτικό εξάνθημα που εμφανίζεται κυρίως στο στήθος και την πλάτη και διαρκεί για περίπου 6-12 εβδομάδες. Εμφανίζεται αρχικά μία μεγαλύτερη σε μέγεθος λεπιδώδης πλάκα την οποία ακολουθούν πολλαπλές μικρότερες.

Διάφορα άλλα νοσήματα του δέρματος:

Ο κνησμός είναι από τα συχνότερα συμπτώματα σε πολλές δερματοπάθειες. Συνήθως η μορφολογία του εξανθήματος αλλά και ειδικότερες εξετάσεις μπορούν να κατευθύνουν σωστά τη διάγνωση του αιτίου και την αντιμετώπιση του.

Φαγούρα στο σώμα μετά το μπάνιο

Πολλοί ασθενείς με ή χωρίς κάποια δερματική νόσο παρατηρούν τον κνησμό τους να επιδεινώνεται στη διάρκεια του μπάνιο και μετά. Σε κάποιες περιπτώσεις, δε, η φαγούρα είναι να δυνατόν να εμφανίζεται μόνο τότε.

“Η φαγούρα μετά το μπάνιο συχνότερα οφείλεται στη διάρκεια του μπάνιου και τη θερμοκρασία του νερού. Αποφεύγετε τη μεγάλη διάρκεια και τις ακραίες θερμοκρασίες” 

Συχνότερα η φαγούρα στο σώμα μετά το μπάνιο οφείλεται είτε στη μεγάλη διάρκεια του μπάνιου σε ανθρώπους με ξηρότητα του δέρματος (όπως στην ατοπική δερματίτιδα), είτε στη θερμοκρασία αυτού. Έτσι, ασθενείς με χολινεργική κνίδωση ή κνίδωση εκ ψύχους θα εμφανίσουν φαγούρα, συνήθως με παροδικό εξάνθημα αναλόγως της θερμοκρασίας του νερού,

Σπανιότερα, το νερό θα προκαλέσει συμπτώματα ανεξαρτήτως θερμοκρασίας στους ασθενείς με υδατογενή κνίδωση. Τέλος, σε περιπτώσεις που εμφανίζει κάποιος υδατογενή κνησμό, θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή. Ο υδατογενής κνησμός μπορεί να συσχετίζεται με αιματολογικά νοσήματα, με συχνότερο την αληθή πολυκυτταραιμία. Μπορείτε να βρείτε αναλυτικότερες πληροφορίες για τη φαγούρα στο σώμα μετά το μπάνιο στο άρθρο του ιστοτόπου για την αλλεργία στο νερό.

Έχω έντονη φαγούρα στο σώμα, αλλά χωρίς εξανθήματα

Η φαγούρα σε όλο το σώμα μπορεί να οφείλεται σε πολλά διαφορετικά αίτια, αλλά για μερικούς ανθρώπους το αίτιο μπορεί να μην είναι προφανές. Ένας γενικευμένος κνησμός στο σώμα, συχνότερα οφείλεται σε κάποιο συστηματικό νόσημα ή σε ξηροδερμία. Ειδικότερα τα αίτια μπορεί να είναι: 

• Ξηροδερμία: προδιαθέτει στην εμφάνιση φαγούρας στο σώμα, όπως και στην επιδείνωση του κνησμού, όταν αυτός προϋπάρχει. Εμφανίζεται τόσο σε νοσήματα, όπως η ατοπική δερματίτιδα και η ψωρίαση, όπως και προοδευτικά με την πάροδο της ηλικίας.

“Προτιμήστε περισσότερο φαρδιά, βαμβακερά ρούχα, ώστε να μην επιδεινώνεται ο κνησμός”

• Φάρμακα: πολλά φάρμακα έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση κνησμού, ως ανεπιθύμητη δράση. Αποτελούν μια μεγάλη και ετερογενή λίστα και συμπεριλαμβάνουν μεταξύ άλλων φάρμακα για την αρτηριακή υπέρταση και αντιαρρυθμικά, αντιδιαβητικά, αντιβιοτικά, αντιεπιληπτικά, ανοσοκατασταλτικά, ορμόνες κ.α.
• Συστηματικές νόσοι: νοσήματα του ήπατος, των νεφρών, νευρολογικές νόσοι ή κακοήθη λεμφώματα μπορούν να προκαλέσουν ένα χρόνιο κνησμό στο σώμα χωρίς εξάνθημα. Για παράδειγμα, εάν ο θυρεοειδής αδένας σας υπέρ- ή υπολειτουργεί είναι δυνατόν να ευθύνεται για το γενικευμένο σας κνησμό στο σώμα. Οι ασθενείς με δυσλειτουργία του θυρεοειδούς έχουν παράλληλα και άλλα συμπτώματα, όπως αίσθημα παλμών και ταχυκαρδία, ασυνήθιστη μη ανοχή στο κρύο και τη ζέστη, μυϊκή αδυναμία.

“Ένας γενικευμένος, νυχτερινός κνησμός που συνυπάρχει με κακουχία, απώλεια βάρους και νυχτερινή εφίδρωση μπορεί να οφείλεται σε σοβαρή αιματολογική νόσο”

Φαγούρα στην κοιλιά στην εγκυμοσύνη

Περίπου μία στις πέντε γυναίκες θα εμφανίσει κνησμό στη διάρκεια της κύησης, συνήθως στα πλαίσια προϋπάρχουσας ή νεοεμφανιζόμενης δερματικής νόσου. Ειδικές δερματοπάθειες στην κύηση που συνοδεύονται από κνησμό είναι το πολύμορφο εξάνθημα της κύησης, η ενδοηπατική χολόσταση της κύησης, το ατοπικό εξάνθημα της κύησης και το πεμφιγγοειδές της κύησης. 

Παράλληλα, μηχανικοί λόγοι μπορούν να οδηγήσουν στην εκδήλωση φαγούρας. Έτσι, η διάταση του δέρματος στην κοιλιά μπορεί να προκαλέσει ένα αίσθημα κνησμού στην εγκυμοσύνη, χωρίς να συνυπάρχει εξάνθημα. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σχετικά με τα αλλεργικά νοσήματα στην εγκυμοσύνη στο αντίστοιχο άρθρο.

Φαγούρα στο σώμα και άγχος

Σε οποιονδήποτε άνθρωπο με κνησμό το στρες και το άγχος είναι πιθανό να επιδεινώσουν το αίσθημα της φαγούρας. Σε κάποιες, όμως, περιπτώσεις, το ξύσιμο του δέρματος γίνεται συνήθεια υπό συνθήκες στρες, προσφέροντας παροδική ανακούφιση. Έτσι, με την πάροδο του χρόνου, το συχνό ξύσιμο προκαλεί ερεθισμό στο δέρμα, που επάγει συχνότερο ξεσμό και έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος κνησμού-ξεσμού.

Πέρα από την επίταση του κνησμού σε περιόδους έντονου στρες, έντονος κνησμός σε όλο το σώμα ή σε συγκεκριμένα μέρη παρατηρείται συχνά σε διάφορες ψυχικές νόσους. Περίπου ένας στους τρεις ασθενείς με ψυχική νόσο θα εμφανίζει φαγούρα. Η εμφάνιση της φαίνεται να οφείλεται στη δράση νευροπεπτιδίων, όπως η σεροτονίνη. Ασθενείς με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, κατάθλιψη ή ψύχωση, φαίνεται να εμφανίζουν συχνότερα κνησμό.

Πότε θα πρέπει να ανησυχήσω για τον κνησμό;

Όλοι μας, σε διάφορες περιόδους της ζωής μας θα νιώσουμε φαγούρα στο σώμα για λεπτά, ώρες μέρες. Ο κνησμός αυτός στο σώμα συνήθως είναι ήπιας έντασης και δεν αποτελεί λόγω ανησυχίας. 

Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, η φαγούρα στο σώμα θα πρέπει να οδηγήσει τον ασθενή στον Ιατρό του. Είναι προτιμότερο να αναζητήσετε ιατρική εκτίμηση σε περιπτώσεις που: 

• συνυπάρχουν και άλλα συμπτώματα όπως πυρετός, απώλεια βάρους ή νυχτερινοί ιδρώτες
• ο κνησμός είναι ιδιαίτερα έντονος και επιδρά στην καθημερινότητα σας
• εμφανίζεται αιφνίδια, χωρίς να υπάρχει πιθανή αιτία
• εντοπίζεται σε όλο το σώμα
• διαρκεί για περισσότερο από δύο εβδομάδες

“Αποφεύγετε να ξύνετε ή να τρίβετε το δέρμα σας, εάν έχετε κνησμό. Ελλοχεύει ο κίνδυνος να προκαλέσετε βλάβες οι ίδιοι”