Ο καφές είναι ένα από τα περισσότερο διαδεδομένα ροφήματα στον κόσμο και για πολλούς ανθρώπους η κύρια πηγή καφεΐνης. Λόγω της καθημερινής του κατανάλωσης, η επίδραση του καφέ στην υγεία του ανθρώπου αποτελεί συχνά αντικείμενο μελέτης. Υπάρχουν, όμως, σπάνια, και εκείνοι που αναφέρουν πως πάσχουν από αλλεργία στον καφέ. 

“Υπάρχει, όμως,  αλλεργία στον καφέ;”

Το συστατικό του καφέ που έχει -αν και αρκετά σπάνια- συσχετιστεί με αλλεργικές αντιδράσεις είναι η καφεΐνη. Ο άνθρωπος προσλαμβάνει καφεΐνη τόσο από τροφές, όσο και από φάρμακα ή συμπληρώματα διατροφής. Η καφεΐνη περιέχεται στον καφέ, το τσάι, τη μαύρη σοκολάτα και σε πολλά αναψυκτικά.

Η καφεΐνη είναι ένα αλκαλοειδές που ανήκει στις μεθυλοξανθίνες, μαζί με άλλες παρόμοιες ουσίες όπως είναι η: 

• θεοφυλλίνη η οποία στην καθημερινή μας διατροφή βρίσκεται στο μαύρο τσάι (Camellia sinensis), σε πράσινους κόκκους καφέ αλλά και ως αποτέλεσμα του καταβολισμού της καφεΐνης (4%)
• θεοβρωμίνη πουπεριέχεται σε υψηλή περιεκτικότητα στο κακάο, τη μαύρη σοκολάτα και σε μικρότερη στα φύλλα τσαγιού και ως προϊόν του καταβολισμού της καφεΐνης (12%) .

Οι ουσίες αυτές έχουν παρόμοια δομή και πολλοί ασθενείς με αλλεργία σε καφεΐνη θα εμφανίσουν αντιδράσεις και στην κατανάλωση θεοφυλλίνης ή θεοβρωμίνης.

“Συνήθως, οι αντιδράσεις που προκαλούνται είναι εντονότερες όσο μεγαλύτερη είναι η δόση καφεΐνης που καταναλώνεται”

Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται ;

Οι αντιδράσεις που προκαλούνται από αλλεργία σε καφεΐνη είναι εξαιρετικά σπάνιες, με αποτέλεσμα τα δεδομένα που έχουμε στη διάθεση μας είναι περιορισμένα. 

“Παγκόσμια, λιγότερες από δέκα περιπτώσεις ασθενών με αντιδράσεις άμεσου τύπου σε καφέ έχουν αναφερθεί” 

Μέχρι τώρα, οι αλλεργικές αντιδράσεις που έχουν συμβεί λόγω της κατανάλωσης καφεΐνης μπορούν να εμφανιστούν ως:

• κνίδωση με ή χωρίς αγγειοοίδημα, όπου λόγω της συχνής πρόσληψης καφεΐνης τα συμπτώματα μπορεί να είναι καθημερινά, ήπιας βαρύτητας. Σε άλλες περιπτώσεις όμως, η κατανάλωση μεγαλύτερης ποσότητας καφεΐνης θα προκαλέσει εντός μερικών λεπτών εντονότερα επεισόδια. Μπορούν να εκδηλωθούν με οίδημα (πρήξιμο) συνήθως σε βλέφαρα, χείλη, χέρια ή γεννητικά όργανα και εξάνθημα κνιδωτικό που δυνατόν να εμφανιστεί οπουδήποτε στο σώμα ή κανί είναι ιδιαίτερα εκτεταμένο.
• βαρύτερες, αναφυλακτικές αντιδράσεις, όπου τα συμπτώματα δεν περιορίζονται μόνο στο δέρμα. Στους ασθενείς αυτούς εμφανιστούν και εκδηλώσεις όπως δύσπνοια, “σφύριγμα στο στήθος”, υπόταση, ζάλη, έμετοι και άλλα που χαρακτηρίζουν τα επεισόδια αναφυλαξίας.

Τι θα πρέπει να κάνω, εάν υποψιάζομαι αλλεργία στον καφέ;

Εάν από το ιστορικό σας είναι πιθανή η αλλεργία στην καφεΐνη, θα πρέπει να υποβληθείτε σε αλλεργιολογικό έλεγχο με:

• επιβεβαίωση ευαισθητοποίησης σε καφεΐνη με δερματικές δοκιμασίες 
• αποκλεισμό άλλων αλλεργιογόνων που πιθανώς συνυπάρχουν, με δερματικές δοκιμασίες και αντίστοιχες αιματολογικές εξετάσεις στα εμπλεκόμενα αλλεργιογόνα. 

Σε κάποιους τους ασθενείς με αλλεργία στον καφέ, φαίνεται πως η χορήγηση θεοφυλλίνης δεν προκαλεί συμπτώματα. Ο μόνος τρόπος για να τεκμηριωθεί με ασφάλεια κάτι τέτοιο είναι η ειδική πρόκληση, όπου χορηγείται η υπό διερεύνηση ουσία σταδιακά, σε προοδευτικά αυξανόμενη ποσότητα. Οι ειδικές προκλήσεις θα πρέπει να γίνονται από εκπαιδευμένο προσωπικό, σε μονάδες με δυνατότητα αντιμετώπισης αναφυλαξίας.

Στους ασθενείς που έχουν αλλεργία σε καφεΐνη, η αντιμετώπιση τους στηρίζεται στην αποφυγή των υπεύθυνων αλλεργιογόνων. Η δίαιτα ελεύθερη καφεΐνης είναι η προσέγγιση που θα πρέπει να ακολουθήσουν και περιλαμβάνει την αποφυγή:

• ροφημάτων που περιέχουν καφεΐνη (όπως ο καφές, το τσάι, αναψυκτικά και άλλα)
• φαρμακευτικών σκευασμάτων με καφεΐνη (συχνότερα περιέχεται σε συνδυασμούς με παυσίπονα, όπως παρακεταμόλη)
• τροφών και φαρμάκων που περιέχουν άλλες μεθυλοξανθίνες (θεοφυλλίνη, θεοβρωμίνη)

Επίσης, θα πρέπει να έχουμε στο νου μας πως η πραγματική αλλεργία σε καφεΐνη είναι μία νόσος πολύ σπάνια. Τα συμπτώματα που αρκετοί άνθρωποι εμφανίζουν μετά από κατανάλωση καφέ, συνήθως δεν είναι αποτέλεσμα αλλεργικού μηχανισμού, αλλά των δράσεων της. Πονοκέφαλος, νευρικότητα, αϋπνία, ευερεθιστότητα, συχνοουρία ή τρέμουλο των μυών εμφανίζονται συχνότερα, ειδικά με μεγάλη κατανάλωση καφέ.

“Η λήψη εχινάκειας (Echinacea), μπορεί να αυξήσει αυτές τις ανεπιθύμητες δράσεις τις καφεΐνης”

Τέλος, για κάποιους ασθενείς που εμφάνισαν αλλεργική αντίδραση μετά από κατανάλωση καφέ, το πραγματικό αίτιο μπορεί να είναι διαφορετικό. Τα έτοιμα ροφήματα καφέ ενδεχομένως περιέχουν διάφορα πρόσθετα, στα οποία πιθανώς να οφείλεται η αντίδραση.