Τι είναι τα ηωσινόφιλα;

Τα ηωσινόφιλα είναι μια κατηγορία λευκών αιμοσφαιρίων με σημαντικό ρόλο στον άνθρωπο. Φυσιολογικά ο αριθμός των ηωσινοφίλων είναι σχετικά χαμηλός, αυξάνουν όμως σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις.

“Τα ηωσινόφιλα είναι μια κατηγορία των λευκών αιμοσφαιρίων” 

Μορφολογικά τα ηωσινόφιλα χαρακτηρίζονται από τον πυρήνα τους με δύο λοβούς (δίλοβος πυρήνας) και τα πολλαπλά κοκκία που περιέχουν. Λόγω του έντονου ροζ χρώματος που παίρνουν τα κοκκία αυτά μετά την έκθεση σε μία χρωστική (ηωσίνη) έλαβαν και το όνομα τους (Εικόνα 1).

Ο ρόλος τους είναι σημαντικός στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του ανθρώπου. Όταν ενεργοποιούνται τα ηωσινόφιλα απελευθερώνουν μία πληθώρα ουσιών που ονομάζονται μεσολαβητές και μέσω τον οποίων αναλαμβάνουν ρόλο είτε δραστικό είτε ρυθμιστικό.

Τα ηωσινόφιλα ενεργοποιούνται σε παρασιτικές συνήθως λοιμώξεις, σε αλλεργικές αντιδράσεις ή νοσήματα αλλά και σε άλλες νόσους. Υπάρχουν δε περιπτώσεις, όπου η ενεργοποίηση των ηωσινοφίλων στα πλαίσια μιας ανοσολογικής αντίδρασης μπορεί να είναι επιβλαβής.

Ηωσινόφιλα: φυσιολογικές τιμές

Οι φυσιολογικές τιμές των ηωσινοφίλων στο αίμα είναι κάτω από 500 κύτταρα ανά μικρόλιτρο (cells/mcL ή cells/mm³). Αυτές συνήθως αντιστοιχούν σε <5% του συνόλου των λευκών αιμοσφαιρίων (white blood cells, WBC). 

“Τα ηωσινόφιλα συγκεντρώνονται περισσότερο σε σημεία του σώματος σε επαφή με εξωτερικούς παράγοντες (όπως δέρμα, πνεύμονες και γαστρεντερικό)”

Φυσιολογικά τα ηωσινόφιλα προέρχονται από το μυελό των οστών, όπου ωριμάζουν και εν συνεχεία διέρχονται στο αίμα. Εκεί παραμένουν για λίγες ώρες (μέχρι 8-12) και εν συνεχεία εγκαθίστανται στου ιστούς για 1-2 εβδομάδες περίπου.

Τα ηωσινόφιλα υπάρχουν φυσιολογικά σε διαφορετικά σημεία του ανθρώπινου σώματος. Παράλληλα, ιστοί με απουσία ηωσινοφίλων είναι οι:

• Εγκέφαλος, καθώς δεν διέρχονται από τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό
• Καρδιά
• Ήπαρ και νεφροί
• Οστά

Ηωσινόφιλα: χαμηλά επίπεδα στο αίμα

Χαμηλότερα από το φυσιολογικό επίπεδα ηωσινοφίλων (ηωσινοπενία) μπορεί να εμφανιστούν στα πλαίσια διαφόρων νοσημάτων ή και ακόμα χωρίς υποκείμενη νόσο.

Ειδικότερα, ελαττωμένα ηωσινόφιλα στο αίμα μπορεί να εμφανιστούν σε:

• οξείες λοιμώξεις ή φλεγμονές
• στρες, αλλά και άλλες καταστάσεις με υπερπαραγωγή γλυκοκορτικοειδών (κορτιζόνη) στον οργανισμό 
• σύνδρομο Cushing
• συστηματικό ερυθηματώδη λύκο
• ακρομεγαλία
• φαρμακευτική αγωγή με γλυκοκορτικοειδή (κορτιζόνη), βιολογικούς παράγοντες έναντι της ιντερλευκίνης 5 (IL-5) ή του υποδοχέα της (Mepolizumab®, Benralizumab®, Reslizumab®) που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του σοβαρού άσθματος

“Τα ηωσινόφιλα σε χαμηλά επίπεδα θα πρέπει να διερευνώνται εξατομικευμένα, καθώς δεν οφείλονται πάντα σε υποκείμενη νόσο”

Τι είναι η ηωσινοφιλία;

Η ηωσινοφιλία είναι η κατάσταση στην οποία ο αριθμός των ηωσινοφίλων είναι αυξημένος. Η αύξηση αυτή μπορεί να εντοπίζεται στο αίμα (ηωσινοφιλία ορού) ή σε κάποιο όργανο ή ιστό (ιστική ηωσινοφιλία). 

“Ο απόλυτος αριθμός των ηωσινοφίλων, παρά το ποσοστό τους, χρησιμοποιείται για την κατάταξη της ηωσινοφιλίας”

Αναλόγως του αριθμού των ηωσινοφίλων, συνήθως διαχωρίζεται σε τρεις κατηγορίες:

• ήπια ηωσινοφιλία με ηωσινόφιλα, όταν ο αριθμός των ηωσινοφίλων κυμαίνεται μεταξύ 500-1500 cells/mm³
• μέτρια, με ηωσινόφιλα μεταξύ 1500-5000 cells/mm³
• σοβαρή ηωσινοφιλία, όταν ο αριθμός τους ξεπερνά τα 5000 cells/mm³

”Αναλόγως της αύξησης των ηωσινοφίλων, τα αίτια είναι συνήθως διαφορετικά”

Ηωσινόφιλα: υψηλά επίπεδα στο αίμα

Αυξημένα ηωσινόφιλα στο αίμα μπορεί να εμφανίζονται σε διάφορα νοσήματα, όπως:

• αλλεργικά νοσήματα (αλλεργική ρινίτιδα, αλλεργικό βρογχικό άσθμα, φαρμακευτική αλλεργία, ατοπική δερματίτιδα)
• παρασιτώσεις και μυκητιασικές λοιμώξεις
• αυτοάνοσα νοσήματα, όπως η ηωσινοφιλική κοκκιωμάτωση με πολυαγγεΐτιδα (σύνδρομο Churg-Strauss)
• διάφορα φάρμακα, όπως αντιβιοτικά (πενικιλλίνες, κεφαλοσπορίνες), αντιυπερτασικά, αντιδιαβητικά και άλλα
• κακοήθειες όπως η ηωσινοφιλική λευχαιμία, το λέμφωμα Hodgkin και λεμφοϋπερπλαστικά νεοπλάσματα

“Ο αριθμός των ηωσινοφίλων μπορεί να αυξηθεί σε διάφορες -αλλεργικές και μη- παθήσεις”

Η ηωσινοφιλία μπορεί να απαιτήσει μία εκτεταμένη διερεύνηση, προκειμένου να αποκλειστούν ή να επιβεβαιωθούν τα πιθανά αίτια της.

Ηωσινοφιλία: συμπτώματα

Πολύ συχνά, σε μικρή αύξηση των ηωσινοφίλων, δεν υπάρχουν συμπτώματα και η ηωσινοφιλία αποτελεί τυχαίο εύρημα σε μία γενική αίματος. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, συνήθως όταν τα ηωσινόφιλα είναι σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, ο αυξημένος αριθμός τους προκαλεί φλεγμονή και κατ’ επέκταση βλάβη σε κάποιο όργανο. Αν και βλάβη μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε όργανο, συνήθως συχνότερα προσβάλλονται η καρδιά, το δέρμα, οι πνεύμονες και το νευρικό σύστημα. 

“Τα αυξημένα ηωσινόφιλα δεν είναι απαραίτητο πως θα συνυπάρχουν με συμπτώματα”

Τα συμπτώματα, συνεπώς, που εμφανίζονται διαφέρουν αναλόγως το όργανο το οποίο εμφανίζει την ηωσινοφιλική φλεγμονή. Έτσι, εάν έχουν προσβληθεί οι πνεύμονες μπορεί να υπάρχει δύσπνοια και συριγμός, εάν προσβληθεί το δέρμα διάφορα εξανθήματα κοκ. 

Παράλληλα, υπάρχουν συγκεκριμένες ηωσινοφιλικές διαταραχές ανάλογα με την εντόπιση της ηωσινοφιλικής φλεγμονής. Τέτοιες είναι οι η ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα, γαστρίτιδα, εντερίτιδα ή κολίτιδα (γαστρεντερικό), η ηωσινοφιλική πνευμονία και η ηωσινοφιλική καρδιομυοπάθεια.