Το άσθμα στην εγκυμοσύνη αφορά μέχρι και 6% των εγκύων και επηρεάζεται διαφορετικά σε κάθε γυναίκα. Περίπου στο 1/3 των γυναικών επιδεινώνεται, στο 1/3 βελτιώνεται και στο 1/3 παραμένει σταθερό [1].  

“Η συχνότητα εμφάνισης άσθματος κατά την εγκυμοσύνη κυμαίνεται από 3% μέχρι 6%” [2] 

Στην εγκυμοσύνη, το άσθμα έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες. Από τη μία πλευρά επηρεάζει τη μητέρα, της οποίας παράλληλα το σώμα αλλάζει φυσιολογικά, ώστε να στηρίξει την κύηση. Από την άλλη πλευρά πρέπει να φροντίζουμε ώστε το μωρό να μεγαλώνει σε όσο το δυνατόν καλύτερες συνθήκες.

Στην κύηση το σώμα αλλάζει 

Η εγκυμοσύνη συνοδεύεται από σημαντικές φυσιολογικές, ορμονικές και ανοσολογικές αλλαγές στο ανθρώπινο σώμα, προκειμένου να αναπτυχθεί το έμβρυο στις καλύτερες δυνατές συνθήκες. Αυτές οι μεταβολές επηρεάζουν τόσο τη φυσιολογική δύσπνοια της εγκυμοσύνης όσο και την πορεία του άσθματος και συνοπτικά είναι:

• καρδιαγγειακές (ώστε να υποστηριχθούν οι αυξημένες ανάγκες της μητέρας και του εμβρύου) [3]:
  • αυξάνει η καρδιακή παροχή (η καρδιά χτυπά γρηγορότερα και αντλεί 30-50% περισσότερο αίμα) 
  • αυξάνει ο όγκος του αίματος κατά 30-50% (για να μεταφέρει περισσότερο οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά)
  • ελαττώνεται η αρτηριακή πίεση στα δύο πρώτα τρίμηνα μέσω επίδρασης της προγεστερόνης (ώστε το αίμα να κυκλοφορεί καλύτερα) 
• αναπνευστικές [1]:
  • αυξάνει ο αερισμός κατά 30-50% (καθώς η προγεστερόνη διεγείρει το αναπνευστικό κέντρο)
  • η κατανάλωση οξυγόνου αυξάνει 20-30% (για να υποστηρίξει τον αυξημένο μεταβολισμό) 
  • αυξάνει σε μέγεθος η μήτρα και προκαλεί ανύψωση του διαφράγματος με μεταβολή και κάποιων πνευμονικών όγκων (η λειτουργική υπολειπόμενη χωρητικότητα -FRC- μειώνεται κατά 20%)

“Λόγω των αλλαγών αυτών 60%–70% των εγκύων μπορεί να εμφανίσουν δύσπνοια κατά το πρώτο και δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης (δύσπνοια της κύησης)” [1]

• ορμονικές [1]:
  • τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη αυξάνουν σταδιακά στο τέλος του πρώτου τριμήνου με αποτέλεσμα ανοσολογικές μεταβολές που οδηγούν σε ένα αντιφλεγμονώδες περιβάλλον. Τέτοιες είναι η ελλάτωση παραγωγής του παράγοντα νέκρωσης όγκων α (TNF-α), έκφρασης της ιντερφερόνης γ (IFN-γ) και της δραστηριότητας των φυσικών φονικών κυττάρων (natural killer cells)
• ανοσολογικές με το ανοσοποιητικό σύστημα της μητέρας να προσαρμόζεται για να προστατεύει τόσο τη μητέρα όσο και το έμβρυο, αποτρέποντας την απόρριψη του εμβρύου (που θεωρείται "ξένο" λόγω των γονιδίων του πατέρα) [4]:
  • στροφή προς Th2 και Treg ανοσολογικές απαντήσεις (προάγουν την ανοχή και μειώνει αντιδράσεις που θα μπορούσαν να βλάψουν το έμβρυο, αλλά αυξάνει την ευαισθησία σε ορισμένες λοιμώξεις, όπως ιούς και άλλα παθογόνα)
  • μείωση ενεργοποίησης Β κυττάρων και ενίσχυση των Β-ρυθμιστικών που προάγουν την ανοσιακή ανοχή του εμβρύου

“Οι ανοσολογικές μεταβολές υπέρ της Th2 συμβάλλουν στην επιδείνωση του αλλεργικού/ηωσινοφιλικού άσθματος”[5]

Διάγνωση του άσθματος στην εγκυμοσύνη

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι γυναίκες γνωρίζουν ήδη ότι πάσχουν από άσθμα και λαμβάνουν θεραπεία πριν την εγκυμοσύνη. Πιο σπάνια, τα πρώτα συμπτώματα δύσπνοιας εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, και τότε είναι σημαντικό να διερευνηθεί αν πρόκειται για άσθμα ή για άλλη αιτία.

Τα τυπικά συμπτώματα άσθματος, όπως αναλύονται σε άλλο άρθρο του ιστοτόπου, είναι τα:

• συριγμός (σφύριγμα) στην εκπνοή
• βήχας
• δύσπνοια
• αίσθηση βάρους στο στήθος

“Η διάγνωση του άσθματος στην κύηση βασίζεται κυρίως στην προσεκτική αξιολόγηση των συμπτωμάτων και στη σπιρομέτρηση” [6]

Οι σπιρομετρικοί δείκτες FEV₁ και FVC δεν επηρεάζονται σημαντικά από τις φυσιολογικές μεταβολές της κύησης, γεγονός που καθιστά τη σπιρομέτρηση αξιόπιστη μέθοδο διάγνωσης και παρακολούθησης για το άσθμα στην εγκυμοσύνη.

Σε περιπτώσεις που το μοναδικό σύμπτωμα είναι η δύσπνοια, αυτή μπορεί να οφείλεται είτε σε άσθμα, είτε σε δύσπνοιας της κύησης λόγω των φυσιολογικών μεταβολών στο σώμα της εγκύου, όπως είδαμε. 

Άλλες καταστάσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα και θα πρέπει να αποκλειστούν είναι η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, αναπνευστικές λοιμώξεις, αναιμία, ή -πιο σπάνια- πνευμονική εμβολή, πνευμονικό οίδημα κ.α.[1]

Επιπλοκές του άσθματος στη έγκυο και το έμβρυο

Το άσθμα -και πολύ περισσότερο το άσθμα που δεν ελέγχεται επαρκώς- μπορεί να έχει αρκετές αρνητικές επιδράσεις, τόσο στην έγκυο, όσο και στο έμβρυο. 

“Η συχνότητα του άσθματος στην κύηση αυξάνει” [7]

Αναφορικά με την έγκυο, κάποιες από τις επιπλοκές που έχουν αναφερθεί [8] σχετικά με το άσθμα στην εγκυμοσύνη περιλαμβάνουν:

• σακχαρώδη διαβήτη κύησης
• καισαρική τομή
• αυτόματη αποβολή
• αιμορραγία πριν και μετά τον τοκετό
• αποκόλληση ή προδρομικό πλακούντα
• πρόωρη ρήξη των υμένων 
• πρόωρο τοκετό
• αυξημένο κίνδυνο ισχιακής προβολής
• πνευμονική εμβολή και εισαγωγή της μητέρας σε μονάδα εντατικής θεραπείας
• παροδική υπέρταση της κύησης, προεκλαμψία ή εκλαμψία [1]

“Όσο πιο σοβαρό το άσθμα, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος επιπλοκών στην εγκυμοσύνη” [9]

Τα παιδιά -των οποίων οι μητέρες πάσχουν από άσθμα- παρουσιάζουν σχετικά αυξημένο κίνδυνο για:

• λοιμώξεις
• αναπνευστικά, δερματικά και αιματολογικά νοσήματα
• υψηλότερα ποσοστά συγγενών ανωμαλιών και μικρού βάρους γέννησης

“Ο διαρκής έλεγχος άσθματος φαίνεται να περιορίζει τον κίνδυνο επιπλοκών” [10]

Φάρμακα και θεραπείες για το άσθμα στην εγκυμοσύνη

Ελέγχοντας το άσθμα στην εγκυμοσύνη -και ιδιαίτερα τους παροξυσμούς- φαίνεται να μειώνονται σημαντικά η νοσηρότητα, η θνησιμότητα και οι ανεπιθύμητες εκβάσεις στη μητέρα και το έμβρυο [11]. Παρά ταύτα, συχνά παρατηρείται οι έγκυες να ελαττώνουν την αγωγή τους με τον φόβο των ανεπιθύμητων δράσεων της αγωγής [12].

“Μέχρι και το 25% των εγκύων διακόπτουν τα φάρμακα για το άσθμα λόγω εσφαλμένων αντιλήψεων σχετικά με την ασφάλεια” [12]

Για να αντιμετωπίσουμε συνολικά το του άσθμα στην εγκυμοσύνη, οι παρακάτω παράμετροι [8] είναι σημαντικές:

• αξιολόγηση του ελέγχου του άσθματος (ερωτηματολόγια, πνευμονική λειτουργία)
• σωστή εκπαίδευση και ενημέρωση των ασθενών
• αποφυγή παραγόντων που επιδεινώνουν το άσθμα, όπως τα ακάρεα, οι καπνοί, η αφρικανική σκόνη κ.α
• αντιμετώπιση άλλων νοσημάτων που πιθανώς συνυπάρχουν, όπως η αλλεργική ρινίτιδα, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση κ.α.
• φαρμακευτική αγωγή για το άσθμα

“Η σωστή αντιμετώπιση του άσθματος είναι πολυπαραγοντική”

Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε υπό έλεγχο και να ρυθμίζουμε σωστά το άσθμα στην εγκυμοσύνη, για την ασφάλεια μητέρας και εμβρύου. Οι περισσότερες θεραπείες (ICS, SABA, ICS/LABA) είναι ασφαλείς και πρέπει να συνεχίζονται, ώστε να αποφευχθεί η επιδείνωση των συμπτωμάτων ή μία κρίση άσθματος. Οι γυναίκες με άσθμα θα πρέπει να ενημερώνονται πως οι κίνδυνοι προκύπτουν κυρίως από την ανεπαρκή θεραπεία, όχι από τα φάρμακα [13].

Βιβλιογραφία

1. Bravo-Solarte DC, Garcia-Guaqueta DP, Chiarella SE. Asthma in pregnancy. Allergy Asthma Proc. 2023 Jan 1;44(1):24–34. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Allergy Asthma Proc
2. Cohen JM, Bateman BT, Huybrechts KF, et al. Poorly controlled asthma during pregnancy remains common in the United States. J Allergy Clin Immunol Pract. 2019;7:2672–2680.e10. Δείτε το πλήρες άρθρο στο J Allergy Clin Immunol Pract
3. Mahendru AA, Everett TR, Wilkinson IB, et al. A longitudinal study of maternal cardiovascular function from preconception to the postpartum period. J Hypertens. 2014;32:849–856. Δείτε το πλήρες άρθρο στο J Hypertens
4. Guzman-Genuino RM, Diener KR. Regulatory B cells in pregnancy: lessons from autoimmunity, graft tolerance, and cancer. Front Immunol. 2017;8:172. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Front Immunol
5. Ramlal M, Van der Meer R, Bendien S. Treatable traits in pregnant women with asthma. Respiration. 2024 Apr 2;103(4):217–232. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Respiration
6. Global Initiative for Asthma (GINA). 2024 GINA main report [Internet]. Fontana, WI: GINA; 2024 [cited 2025 Sep 19]. Δείτε την επίσημη έκθεση στο GINA
7. Lundback B, Backman H, Lotvall J, et al. Is asthma prevalence still increasing? Expert Rev Respir Med. 2016;10:39–51. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Expert Rev Respir Med
8. Bonham CA, Patterson KC, Strek ME. Asthma outcomes and management during pregnancy. Chest. 2018 Feb;153(2):515–527. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Chest
9. Wang G, Murphy VE, Namazy J, et al. The risk of maternal and placental complications in pregnant women with asthma: a systematic review and meta-analysis. J Matern Fetal Neonatal Med. 2014;27:934–942. Δείτε το πλήρες άρθρο στο J Matern Fetal Neonatal Med
10. Grzeskowiak LE, Smith B, Roy A, Dekker GA, Clifton VL. Patterns, predictors and outcomes of asthma control and exacerbations during pregnancy: a prospective cohort study. ERJ Open Res. 2016 Jan;2(1):00054–2015. Δείτε το πλήρες άρθρο στο ERJ Open Res
11. Rejnö G, Lundholm C, Larsson K, et al. Adverse pregnancy outcomes in asthmatic women: a population-based family design study. J Allergy Clin Immunol Pract. 2018;6:916–922.e6. Δείτε το πλήρες άρθρο στο J Allergy Clin Immunol Pract
12. Ceulemans M, Lupattelli A, Nordeng H, et al. Women’s beliefs about medicines and adherence to pharmacotherapy in pregnancy: opportunities for community pharmacists. Curr Pharm Des. 2019;25:469–482. Δείτε το πλήρες άρθρο στο Curr Pharm Des
13. Shaked E, Wainstock T, Sheiner E, et al. Maternal asthma: pregnancy course and outcome. J Matern Fetal Neonatal Med. 2019;32:103–108. Δείτε το πλήρες άρθρο στο J Matern Fetal Neonatal Med