Έχω πράγματι αλλεργία στον ήλιο;

Ο όρος “αλλεργία στον ήλιο” χρησιμοποιείται, για να περιγράψει μια ομάδα δερματοπαθειών, που εμφανίζονται μετά από έκθεση σε ηλιακή ακτινοβολία. Τα δερματικά αυτά νοσήματα ονομάζονται φωτοδερματοπάθειες και μπορεί να εμπεριέχουν αλλεργικό μηχανισμό ή όχι. Ο όρος “αλλεργία στον ήλιο” είναι λανθασμένος, καθώς δεν υπάρχει κάποιος ειδικός μηχανισμός υπερευαισθησίας έναντι της ηλιακής ακτινοβολίας. Ήλιος και αλλεργία, όμως, είναι έννοιες που συχνά συνυπάρχουν.

“Ακριβολογώντας, ο όρος “αλλεργία στον ήλιο” είναι λανθασμένος, καθώς δεν υπάρχει κάποιος ειδικός μηχανισμός υπερευαισθησίας έναντι της ηλιακής ακτινοβολίας”

Σε ορισμένους ασθενείς μπορεί να υπάρχει γενετική προδιάθεση για την εμφάνιση εξανθήματος μετά από έκθεση στον ήλιο. Σε άλλους, το εξάνθημα εμφανίζεται λόγω επίδρασης της ηλιακής ακτινοβολίας σε μεταβολίτες φαρμάκων ή άλλες ουσίες που λαμβάνει ο ασθενής.

Οι φωτοδερματοπάθειες αφορούν κατά βάση το δέρμα και μπορεί να εμφανίζονται με τα εξής συμπτώματα:

• Ερυθρότητα
• Αίσθημα κνησμού (φαγούρα) ή καύσος (κάψιμο) στο δέρμα
• Κνιδωτικό εξάνθημα (περισσότερες πληροφορίες στο άρθρο για την κνίδωση)
• Εξάνθημα με απολέπιση, βλατίδες ή φυσαλίδες (φουσκάλες με υγρό)

“Σε πολλές περιπτώσεις αρκεί μία σύντομη έκθεση για να εμφανιστούν εξανθήματα από τον ήλιο”

Ποια είναι τα συχνότερα δερματικά εξανθήματα από τον ήλιο;

Οι φωτοδερματοπάθειες μπορούν να διαχωριστούν σε αυτές με:

1. Επίδραση του ήλιου σε ενδογενείς ουσίες
   • Πορφυρίες, οι οποίες είναι μια ομάδα νοσημάτων, που προκαλούνται από μεταβολικές διαταραχές στην οδό σύνθεσης της αίμης και υπερπαραγωγή αυτής. Συχνά, χαρακτηρίζονται από φωτοευαισθησία που επιμένει.
2. Επίδραση του ήλιου σε εξωγενείς ουσίες
   • Φωτοτοξικές αντιδράσεις, που προκαλούνται από την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου σε φωτοτοξικές ουσίες. Οι ουσίες αυτές είτε έχουν εφαρμοστεί στο δέρμα τοπικά (κρέμες, καλλυντικά) ή έχουν καταποθεί (όπως φάρμακα). Το εξάνθημα εμφανίζεται μόνο στα εκτεθειμένα μέρη του σώματος, μέσα σε λεπτά εώς ώρες.  Η εικόνα μοιάζει με ηλιακό έγκαυμα, και σε σοβαρότερες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν φυσαλίδες (φουσκάλες με υγρό).
   • Φωτοαλλεργικές αντιδράσεις, όπου η επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας (συνήθως UVA) σε μία ουσία αυξάνει την αλλεργιονικότητα της, σε έναν ευαισθητοποιημένο ασθενή. Το αποτέλεσμα είναι μία επιβραδυνόμενου τύπου αλλεργική αντίδραση, περίπου 24 με 48 ώρες μετά την έκθεση στον ήλιο. Το εξάνθημα είναι κνησμώδες, και στην εμφάνιση του μοιάζει αρκετά με έκζεμα. Τα αίτια είναι είτε τοπικοί παράγοντες (κρέμες, καλλυντικά, αρώματα) είτε -σπανιότερα- συστηματικοί (φάρμακα όπως κινολόνες ή σουλφοναμίδες).
3. Ιδιοπαθείς
   • Το πολύμορφο εκ φωτός ερύθημα, το οποίο επίσης καλείται συχνά “αλλεργία στον ήλιο”, αποτελεί τη συχνότερη φωτοδερματοπάθεια και συχνά επιμένει για χρόνια. Εμφανίζεται ώρες έως ημέρες μετά την έκθεση στον ήλιο, εντονότερα την άνοιξη και τις αρχές του καλοκαιριού, υποχωρώντας το χειμώνα και επανεμφανιζόμενο την επόμενη άνοιξη.
   • Η ακτινική κνήφη, μία σοβαρότερη υποκατηγορία του πολύμορφου εκ φωτός ερυθήματος, απαντάται συχνότερα σε ιθαγενείς ινδιάνους. Χαρακτηρίζεται από εντονότερο κνησμό και τα συμπτώματα συχνότερα επιμένουν και τους χειμερινούς μήνες.
   • Η ηλιακή κνίδωση, αποτελεί μια σπάνια υποκατηγορία της κνίδωσης. Τα εξανθήματα εμφανίζονται σχετικά γρήγορα, 5-10 λεπτά μετά την έκθεση στον ήλιο και χαρακτηρίζονται από ερυθρότητα και κνησμό. Διαρκούν συνήθως λιγότερο από ημέρα, ενώ η αποτελεσματικότητα των αντιισταμινικών ποικίλλει.

Πότε υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να εμφανίσει κάποιος αλλεργία στον ήλιο;

Αν και -δυνητικά- ο καθένας μπορεί να εμφανίσει εξανθήματα από τον ήλιο, κάποιοι άνθρωποι βρίσκονται σε σχετικά αυξημένο κίνδυνο. Παράγοντες που έχουν συσχετισθεί με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης εξανθήματος μετά από έκθεση σε ήλιο είναι:

• Η φυλή (π.χ. στους Καυκάσιους απαντάται συχνότερα το πολύμορφο εκ φωτός ερύθημα, η πιο συχνή φωτοδερματοπάθεια)
• Προϋπάρχουσες δερματίτιδες (αντίθετα με την κοινή αντίληψη πως η έκθεση σε ήλιο καταπραΰνει τα εξανθήματα). Τέτοιες μπορεί να είναι ο ερυθηματώδης λύκος, η δερματομυοσίτιδα, η ακμή, η ροδόχρους νόσος, ιογενή εξανθήματα κ.α.

“Η έκθεση σε ήλιο συχνά μπορεί να επιδεινώσει μία δερματίτιδα που ήδη υπάρχει”

• Φάρμακα, όπου ο υποκείμενος μηχανισμός μπορεί να είναι αλλεργικός  (π.χ. στα μη-στεροειδη αντιφλεγμονώδη) ή συνηθέστερα μη-αλλεργικος (π.χ. στις τετρακυκλίνες ή τις φλουοροκινολόνες). Οι αντιδράσεις καλούνται αντίστοιχα φωτοαλλεργικές και φωτοερεθιστικές.

“Μια εξανθηματική αλλεργία στο vibramycin -για παράδειγμα- μπορεί να είναι φωτοερεθιστική αντίδραση”

• Άλλες ουσίες, όπως είναι αρώματα, καλλυντικά ή και -σπάνια- συστατικά των αντηλιακών σκευασμάτων. Επίσης, αλλεργία στον ήλιο από διάφορα βότανα που έχουν καταναλωθεί η χρησιμοποιήθηκαν τοπικά έχει παρατηρηθεί.
• Η επαφή του δέρματος με φυτά μπορεί επίσης να οδηγήσει σε εμφάνιση φωτοτοξικών αντιδράσεων. Στις περιπτώσεις αυτές για το εξάνθημα από τον ήλιο ευθύνονται συνήθως κάποιες ουσίες των φυτών, οι φουροκουμαρίνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η επαφή με μοσχολέμονο (lime), το οποίο χρησιμοποιείται ευρύτατα για την παρασκευή κοκτέιλ και η έκθεση στην ήλιο στη συνέχεια.

“Η bartender dermatitis είναι μία φυτοφωτοδερματίτιδα στα χέρια ανθρώπων που παρασκευάζουν κοκτέιλ με μοσχολέμονο και στη συνέχεια εκτίθενται στον ήλιο”

Έχω “αλλεργία στον ήλιο”, υπάρχει αντιμετώπιση;

Όπως φαίνεται και παραπάνω, οι φωτοδερματοπάθειες είναι μια ετερογενής ομάδα διαφορετικών αντιδράσεων. Αναμενόμενα, τα εξανθήματα από τον ήλιο δεν έχουν την ίδια αντιμετώπιση, αλλά παρουσιάζουν κοινή πρόληψη, τον περιορισμό έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία. Όπως είναι λογικό, η πλήρης  αποφυγή έκθεσης στον ήλιο είναι ανέφικτη, και η χρήση αντηλιακών με υψηλό δείκτη προστασίας είναι επιβεβλημένη. Τα αντιηλιακά με επαρκή προστασία είναι ιδιαίτερα χρήσιμα, καθώς η UVA ακτινοβολία συσχετίζεται συχνότερα με τις αντιδράσεις αυτές.

“Όταν χρησιμοποιείτε αντηλιακό για αλλεργία στον ήλιο, φροντίστε να παρέχει προστασία κατά της UVA ακτινοβολίας”

Σε περιπτώσεις φωτοτοξικών και φωτοαλλεργικών αντιδράσεων ο υπεύθυνος παράγοντας θα πρέπει να απομακρύνεται.  Πέραν τούτων, οι δύο οντότητες διαφέρουν ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης.

Οι φωτοτοξικές αντιδράσεις αντιμετωπίζονται συνήθως με τρόπο αντίστοιχο ενός σοβαρού ηλιακού εγκαύματος, με τοπική αγωγή και υποστηρικτική θεραπεία. Η χρήση τοπικά ψυχρών επιθεμάτων, και μαλακτικών κρεμών, όπως και από του στόματος παυσίπονων  βοηθά σημαντικά.

Από την άλλη, η αντιμετώπιση των αντιδράσεων με αλλεργία στον ήλιο είναι αντίστοιχη της εξ’ επαφής αλλεργίας. Λόγω της υποκείμενης φλεγμονώδους αντίδρασης, η αγωγή με κορτικοειδή έχει θέση, συνήθως τοπικά. Σε εκτενείς βλάβες, ή βαρύτερες περιπτώσεις, η από του στόματος χορήγηση κορτικοειδών μπορεί, επίσης, να χρειαστεί.