Αρκετά συχνά εμφανίζεται ένα εξάνθημα στο δέρμα σε ένα σημείο που έρχεται σε επαφή με κάποιο προφανή παράγοντα. Έτσι, αρκετοί εμφανίζουν δερματίτιδα, στα σημεία επαφής με κοσμήματα, όπως σκουλαρίκια, δαχτυλίδια, ρολόγια και άλλα. Μπορεί, όμως, το βερνίκι των νυχιών να ευθύνεται για το εξάνθημα που έχετε στα βλέφαρα και το οποίο επιμένει; Η δερματίτιδα εξ επαφής αποτελεί συνήθως την απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα.
Η δερματίτιδα εξ επαφής είναι μία φλεγμονώδης αντίδραση του δέρματος, λόγω της επίδρασης παραγόντων, που έρχονται σε επαφή με αυτό. Πολλοί από τους παράγοντες αυτούς δρουν με αλλεργικό μηχανισμό, οπότε και εμφανίζεται αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής. Άλλοι, δρουν ερεθιστικά, οπότε και εμφανίζεται ερεθιστική δερματίτιδα εξ επαφής. Η αλλεργική και η ερεθιστική δερματίτιδα εξ επαφής παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες, αλλά και σημαντικές διαφορές μεταξύ τους.
Ερεθιστική δερματίτιδα εξ επαφής
Η ερεθιστική είναι ο συχνότερος από τους δύο τύπους. Εμφανίζεται όταν ο παράγοντας που έρχεται σε επαφή με το δέρμα καταστρέφει το εξωτερικό προστατευτικό του στρώμα. Μπορεί να εμφανιστεί στον οποιοδήποτε, αλλά όσοι πάσχουν ήδη από ατοπική δερματίτιδα είναι ιδιαίτερα πιθανό να εκδηλώσουν ερεθιστική δερματίτιδα εξ επαφής.
Εάν επιδράσει στο δέρμα ένας ισχυρός παράγοντας, τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν μέσα σε λεπτά. Από την άλλη, ασθενέστεροι παράγοντες θα πρέπει να έρθουν σε επαφή με το δέρμα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, προκειμένου να προκαλέσουν συμπτώματα.
Συνήθεις ερεθιστικοί παράγοντες είναι:
- η χλωρίνη και άλλα απορρυπαντικά
- το οινόπνευμα
- τα διαλυτικά
- λιπάσματα και εντομοκτόνα
Αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής
Η αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής είναι το αποτέλεσμα μιας ειδικής ανοσολογικής απάντησης του οργανισμού, στην επαφή με ένα αλλεργιογόνο στο οποίο είναι ευαισθητοποιημένος. Τα συμπτώματα συνήθως περιορίζονται στο σημείο επαφής με το αντίστοιχο αλλεργιογόνο. Σπανιότερα, σε περιπτώσεις έντονης ευαισθησίας, η κατάποση τροφών ή φαρμάκων που περιέχουν το αλλεργιογόνο επάγει συμπτώματα σε όλο το σώμα (συστηματική εξ επαφής δερματίτιδα).
Παρατηρείται σχετικά συχνότερα σε γυναίκες, ενώ μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία. Ειδικά σε μικρά παιδιά, πλέον των συνήθων αιτιών, παίζει επίσης ρόλο και η έκθεση στις πάνες, τα μωρομάντηλα, τα αντιηλιακά κ.α. Στην πράξη, 25 χημικές ουσίες ευθύνονται για τις μισές περίπου περιπτώσεις της αλλεργικής εξ επαφής δερματίτιδας. Τα συχνότερα αλλεργιογόνα είναι τα:
- νικέλιο που εντοπίζεται σε κουμπιά, ζώνες κοσμήματα και άλλα μεταλλικά προϊόντα
- φάρμακα, όπως κρέμες αντιβιοτικών (π.χ. νεομυκίνη)
- βάλσαμο του Περού που βρίσκεται σε αρώματα, κρέμες και καλλυντικά
- η φορμαλδεΰδη
- το κοβάλτιο
Πως εκδηλώνεται η δερματίτιδα εξ επαφής;
Συμπτώματα δερματίτιδας εξ επαφής μπορεί να είναι:
- εξέρυθρο εξάνθημα (κοκκινίλες)
- κνησμός (φαγούρα) που μπορεί να είναι και ιδιαίτερα έντονος
- ξηρό δέρμα με διαβρώσεις (σκάσιμο) και απολέπιση (λέπια)
- φυσαλίδες, συχνά με εκροή υγρού
- οίδημα (πρήξιμο) με αίσθημα καύσους και ευαισθησία
Σε περιπτώσεις που η επαφή με τον υπεύθυνο παράγοντα γίνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι δερματικές βλάβες μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονες και εκτεταμένες. Γενικότερα, φαίνεται πως όσο περισσότερο χρόνο υπάρχει μια σοβαρή δερματίτιδα εξ επαφής στο δέρμα, τόσο δυσκολότερα θα αποδράμει.
“Το εξάνθημα της δερματίτιδας εξ επαφής δεν μεταδίδεται”
Τέλος, οι δερματικές βλάβες μπορούν να οδηγήσουν και στην μεταγενέστερη εμφάνιση λοιμώξεων του δέρματος ή άλλων παθολογικών καταστάσεων. Για παράδειγμα, ο έντονος κνησμός προκαλεί συχνό ξεσμό (ξύσιμο) της περιοχής, και στην περίπτωση που γίνεται συχνά μπορεί να εμφανιστεί και νευροδερματίτιδα. Βλάβες νευροδερματίτιδας σε έδαφος δερματίτιδας εξ επαφής, περιπλέκουν την κλινική εικόνα για τον ιατρό, αλλά και δυσχεραίνουν τη θεραπευτική προσέγγιση.
Μπορώ να προστατευθώ;
Ο καλύτερος τρόπος πρόληψης των συμπτωμάτων της δερματίτιδας εξ επαφής είναι να αποφεύγει κάποιος την επαφή με τους υπεύθυνους παράγοντες. Σε μία πλήρη αποφυγή, το εξάνθημα σταδιακά θα υποχωρήσει συνήθως μέσα σε δύο εώς και τέσσερις εβδομάδες.
“Χωρίς συνεχιζόμενη έκθεση, το εξάνθημα της δερματίτιδας εξ επαφής δεν θα διαρκέσει περισσότερο από 2-4 εβδομάδες”
Σε αρκετές περιπτώσεις ερεθιστικής δερματίτιδας ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό μπορεί να αποκαλύψει τον παράγοντα αυτό. Στους ασθενείς με αλλεργική εξ επαφής δερματίτιδα, ένα σημαντικό διαγνωστικό εργαλείο είναι τα δερματικά τεστ επικόλλησης. Με βάση τα αποτελέσματα των δερματικών αυτών δοκιμασιών εντοπίζονται οι αιτιολογικοί παράγοντες που θα πρέπει ο ασθενής να αποφύγει.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι να ενημερωθεί ο ασθενής αναλυτικά για τις ονομασίες με τις οποίες θα εντοπίζει τα ενοχοποιούμενα αλλεργιογόνα, αλλά και για ουσίες με παρόμοια δομή που επίσης μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα.
Παράλληλα, σε περιπτώσεις που η έκθεση στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο είναι πιθανή, θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα προφύλαξης, ώστε να μην έλθει αυτό σε απευθείας επαφή με το δέρμα.
Τι γίνεται, όταν η αποφυγή δεν είναι επιτυχής;
Συχνά, η πλήρης αποφυγή έκθεσης σε ένα εκλυτικό παράγοντα είναι αδύνατον να επιτευχθεί, με αποτέλεσμα να εμφανιστούν δερματικές βλάβες. Στις περιπτώσεις αυτές χορηγείται στον ασθενή αγωγή, με:
- σε οξέα συμπτώματα ψυχρά επιθέματα (κομπρέσες) για τον περιορισμό του κνησμού. Εάν ο κνησμός επιμένει, μπορεί να χρησιμοποιηθούν και αντικνησμώδεις κρέμες ή από του στόματος αντιισταμινικά.
- κορτικοστεροειδή: τα τοπικώς χορηγούμενα, είναι τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα φάρμακα ελέγχου των δερματικών βλαβών στην εξ επαφής δερματίτιδα. Σε σοβαρότερες και περισσότερο εκτεταμένες περιπτώσεις μπορεί να χορηγηθούν για κάποιες ημέρες και από του στόματος κορτικοστεροειδή.
- αντιβιοτικά, σε περιπτώσεις επιμόλυνσης των δερματικών βλαβών
- τοπικούς ανοσοτροποποιητικούς παράγοντες: όπως είναι οι αναστολείς της καλσινευρίνης σε περιπτώσεις αλλεργικής εξ επαφής δερματίτιδας
- φωτοθεραπεία: σε ορισμένους ασθενείς όπου τα συμπτώματά τους δεν ελέγχονται ικανοποιητικά με τα τοπικά κορτικοστεροειδή
- ανοσοκατασταλτικά: σε σπάνιες περιπτώσεις εκτεταμένης ή/και ανθιστάμενης στην αγωγή δερματίτιδας εξ επαφής