Το άσθμα είναι μία χρόνια, φλεγμονώδης νόσος των αεραγωγών, με συχνά σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα των ασθενών. Αν και η βασική αντιμετώπιση του άσθματος γίνεται μέσω της φαρμακοθεραπείας, μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά. Μεταξύ άλλων διαθέσιμων παρεμβάσεων, στους ασθενείς με άσθμα και η διατροφή φαίνεται να έχει σημαντικό ρόλο.
Σε κάθε ασθενή με άσθμα, οι βασικοί στόχοι της αντιμετώπισης του άσθματος είναι:
- ο καλός έλεγχος των συμπτωμάτων
- η διατήρηση μίας φυσιολογικής φυσικής δραστηριότητας
- ο κατά το δυνατόν αποτελεσματικός περιορισμός του κινδύνου για την επιδείνωση του άσθματος (παροξυσμός ή ασθματική κρίση).
“Ο έλεγχος του άσθματος στοχεύει στον περιορισμό των συμπτωμάτων και των παροξυσμών, όπως επίσης και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών”
Η ουσιαστικότερες παρεμβάσεις, προκειμένου να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, είναι η φαρμακευτική αγωγή με εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή σε συνδυασμό με την αποφυγή των παραγόντων που προκαλούν επιδείνωση του άσθματος (εκλυτικοί παράγοντες). Μπορείτε να ενημερωθείτε αναλυτικότερα για τους παράγοντες αυτούς στο άρθρο σχετικά με τους εκλυτικούς παράγοντες του βρογχικού άσθματος.
“Η σωστή διατροφή μπορεί να βοηθήσει στον έλεγχο του άσθματος σε παιδιά και ενήλικες εύκολα και με χαμηλό κόστος”
Παράλληλα, οι ασθενείς με άσθμα είναι σημαντικό να ασκούνται τακτικά, αλλά και να ακολουθούν μία ισορροπημένη διατροφή. Από τις πιθανές διαιτητικές παρεμβάσεις στο άσθμα, η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, όταν συνυπάρχει, συμβάλλει σημαντικά στον έλεγχο της νόσου. Τα δεδομένα για περισσότερο ειδικές διατροφικές συνήθειες, είναι περιορισμένα και αναλύονται στη συνέχεια.
Παχυσαρκία και άσθμα
Στους ασθενείς με άσθμα η παχυσαρκία συσχετίζεται με:
- αυξημένη βαρύτητα του άσθματος
- συχνότερους παροξυσμούς (κρίσεις άσθματος)
- χειρότερο έλεγχο του άσθματος
- ελαττωμένη απάντηση στη φαρμακευτική αγωγή
- επιδεινωμένη ποιότητα ζωής
Οι λόγοι και οι μηχανισμοί μέσω των οποίων η παχυσαρκία έχει τις παραπάνω επιδράσεις στο άσθμα δεν έχουν πλήρως διερευνηθεί. Φάινεται πως σε άλλοτε άλλο βαθμό παίζουν ρόλο φλεγμονώδεις και μεταβολικοί παράγοντες, όπως επίσης και διαταραχές του μικροβιώματος. Παράλληλα, μηχανικές μεταβολές -λόγω της παχυσαρκίας- αλλά και γενετικοί παράγοντες που προϋπάρχουν συμβάλλουν σε αυτή την πολυεπίπεδη σχέση.
“Η παχυσαρκία μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα εμφάνισης άσθματος, αλλά και να κάνει δυσκολότερη την αντιμετώπιση ενός άσθματος που ήδη προϋπάρχει”
Οι προσπάθειες στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στους ασθενείς με άσθμα επικεντρώνονται σε:
- περιορισμό της θερμιδικής πρόσληψης
- αυξημένη και τακτική φυσική δραστηριότητα
- προσαρμογή της καθημερινότητας στα παραπάνω
- διερεύνηση προσθήκης φαρμακοθεραπείας, στις περιπτώσεις που οι παραπάνω παρεμβάσεις δεν αρκούν
- σπάνια, χειρουργικές παρεμβάσεις είναι δυνατόν να απαιτηθούν
“Ακόμα και μικρή απώλεια βάρους (10%) μπορεί να βοηθήσει στον έλεγχο του άσθματος και θα πρέπει να ενθαρρύνεται”
Συχνά οι παχύσαρκοι ασθενείς με άσθμα -και μερικές φορές ανεξάρτητα από τη διατροφή τους- έχουν μία περισσότερο καθιστική ζωή και οι δύο καταστάσεις τροφοδοτούν η μία την άλλη. Η παχυσαρκία αποτρέπει τους ασθενείς από το να ασκηθούν, ενώ η έλλειψη άσκησης συμβάλλει με τη σειρά της στην επιδείνωση της παχυσαρκίας. Εάν εμφανίζετε συμπτώματα άσθματος στη διάρκεια της άσκησης μπορείτε να βρείτε πρακτικές συμβουλές στο άρθρο σχετικά με το άσθμα στην άσκηση.
Δίαιτα “Δυτικού τύπου” και άσθμα
Οι “επιδημίες” του άσθματος και της παχυσαρκίας φαίνεται να ακολουθούν παράλληλες πορείες τις τελευταίες δεκαετίες. Παράλληλα, αρκετά επιδημιολογικά δεδομένα συσχετίζουν το άσθμα με τη δυτικού τύπου δίαιτα, που είναι υψηλή σε λίπη και θερμιδική πρόσληψη. Στην αντίπερα όχθη, η μεσογειακή διατροφή φαίνεται να έχει προστατευτικό ρόλο στο άσθμα.
Αλάτι
Τα δεδομένα σχετικά με την επίδραση της κατανάλωσης αλατιού στο άσθμα είναι περιορισμένα, αλλά είναι προτιμότερο οι ασθματικοί ασθενείς να αποφεύγουν τα πολύ αλατισμένα τρόφιμα. Ο περιορισμός της κατανάλωσης αλατιού πιθανώς να βελτιώνει την αναπνευστική λειτουργία ασθενών με άσθμα στην άσκηση.
Θειώδη
Σε μερικούς ασθενείς με άσθμα τα θειώδη άλατα μπορεί να προκαλέσουν επιδείνωση των συμπτωμάτων τους. Τα θειώδη (sulfites) είναι συντηρητικά τροφών και συχνότερα βρίσκονται στο κρασί, σε αποξηραμένα φρούτα στις γαρίδες και αλλού. Στις συσκευασίες τροφίμων μπορείτε να τα βρείτε ως sulfites, sulfur dioxide, potassium bisulfite, potassium metabisulfite, sodium sulfite και sodium metabisulfite. Παράλληλα, θειώδη βρίσκονται και σε φρέσκες τροφές, όπως το κρεμμύδι και τα σπαράγγια.
Βιταμίνη C και άλλα αντιοξειδωτικά
Το οξειδωτικό στρες φαίνεται να παίζει ρόλο στους μηχανισμούς του άσθματος και η χαμηλή σε αντιοξειδωτικά δίαιτα έχει βρεθεί να επιδεινώνει το άσθμα. Με βάση τα παραπάνω, η πρόσληψη αντιοξειδωτικών μέσω της διατροφής ή σε συμπληρώματα πιθανώς να βοηθά στον έλεγχο του άσθματος. Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι τροφές που περιέχουν πολλά αντιοξειδωτικά, όπως οι βιταμίνες C και Ε και το καροτένιο.
“Η ισορροπημένη ποιοτική διατροφή, με αυξημένες ποσότητες φρούτων, λαχανικών και δημητριακών ολικής άλεσης πρέπει να ενθαρρύνεται και στους ασθενείς με άσθμα”
Καφεΐνη και άσθμα
Η καφεΐνη, η οποία βρίσκεται κυρίως στον καφέ και το τσάι, έχει -πέραν των άλλων- και μια ήπια βρογχοδιασταλτική δράση. Μπορεί, με άλλα λόγια, να αυξήσει τη διαστολή και κατά συνέπεια τον αερισμό των αεραγωγών.
Αυτή η ήπια δράση κρατά περίπου 4 ώρες και βελτιώνει τα ευρήματα της σπιρομέτρησης. Προκειμένου, όμως, να επιτευχθεί η δράση αυτή, η ποσότητα καφεΐνης που θα χρειαστεί είναι για τους περισσότερους ανθρώπους αυξημένη.
Συνεπώς, η καφεΐνη δεν μπορεί με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο στην αντιμετώπιση του άσθματος. Η δράση της αυτή, όμως, δεν θα πρέπει να αμελείται σε διαγνωστικές περιπτώσεις, όπως οι βρογχικές προκλήσεις.
Έχουν νόημα τα συμπληρώματα διατροφής για το άσθμα;
Η εκτεταμένη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής για την πρόληψη και αντιμετώπιση διαφόρων χρονίων νοσημάτων αποτελεί συνήθη πρακτική τις τελευταίες δεκαετίες. Το άσθμα δεν αποτελεί εξαίρεση στον παραπάνω κανόνα, αν και τα πραγματικά δεδομένα για τα οφέλη των συμπληρωμάτων διατροφής στο άσθμα είναι σποραδικά.
Συμπληρώματα βιταμίνης C, σε ασθενείς με άσθμα, έχουν δοκιμαστεί σε περιορισμένο αριθμό μελετών μέχρι τώρα. Σε κάποιες -αλλά όχι όλες-από αυτές συσχετιστήκαν με μικρή βελτίωση του άσθματος.
Σε ανθρώπους με άσθμα και ανεπάρκεια βιταμίνης D η λήψη συμπληρώματος φαίνεται να βελτιώνει την πνευμονική λειτουργία και να περιορίζει την εμφάνιση παροξυσμών.
Το αλλεργικό άσθμα και η θέση της διατροφής
Σαφέστατα, τα παραπάνω δεδομένα δεν είναι πλήρη. Καμία διαιτητική παρέμβαση δεν μπορεί να υποκαταστήσει από μόνη της το σύνολο των φαρμακευτικών και μη παρεμβάσεων που απαιτούνται για την αντιμετώπιση του άσθματος.
“Μία σωστή δίαιτα για τη βελτίωση της παχυσαρκίας θα έχει σημαντικά οφέλη στον έλεγχο του άσθματος”
Η βασική προσέγγιση είναι μέσω της ειδικής για το άσθμα φαρμακευτικής αγωγής και σταδιακά διαφαίνεται ένας σημαντικός ρόλος των μη φαρμακευτικών παρεμβάσεων. Πέρα από τη διατροφή και την τακτική άσκηση, άλλες παρεμβάσεις, όπως ειδικές αναπνευστικές ασκήσεις, ο διαλογισμός και η γιόγκα βρίσκονται υπό διερεύνηση για το ρόλο που μπορεί να έχουν στον έλεγχο του άσθματος.