Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν στο σώμα τους τατουάζ εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η αρχαιότερη διατηρημένη δερματοστιξία βρέθηκε στον Ότσι (Ötzi the Iceman), τη φυσική μούμια του παγετώνα Έτσταλ στις Άλπεις, που πιθανολογείται πως έζησε περίπου 5000 χρόνια πριν. Η αλλεργία σε τατουάζ, θα εκδηλωθεί συνήθως με δερματικές αντιδράσεις και συχνότερα οφείλεται στις χρωστικές.

“Το τατουάζ (ή δερματοστιξία) είναι το αποτέλεσμα της εναπόθεσης εξωγενών χρωστικών στο δέρμα”

Με την αύξηση της χρήσης της δερματοστιξίας τις τελευταίες δεκαετίες, ολοένα και συχνότερα εμφανίζονται ανεπιθύμητες αντιδράσεις. Αυτές, δεν είναι πάντοτε αλλεργικές στη φύση τους. Μετά από ένα τατουάζ μπορεί να εκδηλωθούν ως μία φλεγμονή, με  κοκκιωματώδεις ή λειχηνοειδείς βλάβες αλλά και άλλες, μη αλλεργικές εκδηλώσεις.

Οι αντιδράσεις αλλεργίας στα τατουάζ προκαλούνται όταν ουσίες, στις οποίες ο ασθενής είναι αλλεργικός, εναποθέτονται στο δέρμα του. Τέτοιες ουσίες είναι συστατικά των διαφόρων χρωμάτων, στα οποία ο ασθενής πιθανόν να έχει εκτεθεί στο παρελθόν από διάφορα καλλυντικά ή άλλα σκευάσματα και να είναι ήδη αλλεργικός.

“Οι ουσίες που περιέχονται στις χρωστικές που χρησιμοποιούνται στα τατουάζ δεν είναι πάντα οι ίδιες”

Που οφείλεται η αλλεργία σε τατουάζ;

Οι ουσίες αυτές που προκαλούν αλλεργία στο μελάνι των τατουάζ αποτελούν μια αρκετά ετερογενή λίστα, οποία δεν είναι σταθερή. Δεν περιέχουν όλες οι βαφές τις ίδιες ουσίες, ακόμα και εάν είναι του ίδιου χρώματος.

Τα συστατικά των χρωστικών που χρησιμοποιούνται σε δερματοστιξία, ενδεικτικά, ανά χρώμα είναι:

Μαύρο: 

Ινδική μελάνη (carbon), οξείδιο του σιδήρου (iron oxide), αιματόξυλο (logwood). Οι αλλεργικές αντιδράσεις σε μαύρη χρωστική δεν είναι συχνές και αποδίδονται συνήθως στην ινδική μελάνη.

Κόκκινο

Σουλφίδιο του υδραργύρου (mercury sulfide, cinnabar), οξείδιο του σιδήρου (iron oxide), Ferric hydrate (sienna), σανταλόξυλο (sandalwood), αιματόξυλο Βραζιλίας (brazilwood), κόκκινο του καδμίου (cadmium red). Το σουλφίδιο του υδραργύρου στην κόκκινη χρωστική θεωρούνταν παλαιότερα ως το βασικό αλλεργιογόνο στις ερυθρές χρωστικές. Σήμερα, όμως, αντιδράσεις σε κόκκινες χρωστικές εξακολουθούν να συμβαίνουν, παρόλο που δεν περιέχεται συχνά  σουλφίδιο του υδραργύρου.

Μπλε 

Αργιλικό κοβάλτιο (cobalt aluminate), azure blue, μπλε του κοβαλτίου(cobalt blue). Το κοβάλτιο που χρησιμποιείται στις μπλε χρωστικές ενοχοποιείται για τις σπάνιες αντιδράσεις σε αυτές.

Πράσινο

Οξείδιο του χρωμίου (chromic oxide), χρώμιο μολύβδου (lead chromate), χρωστικές φθαλοκυανίνης (phthalocyanine dyes), σιδηροκυανίδια (ferrocyanides), μαλαχίτης (malachite). Το οξείδιο του χρωμίου (chromic oxide) έχει συσχετιστεί με αντιδράσεις που ποικίλλουν σε βαρύτητα και μερικές φορές είναι γενικευμένες εκζεματώδεις.

Καφέ

Οξείδιο του σιδήρου (ferric oxide) και οξείδιο του πυριτίου (silica)

Κίτρινο

Σουλφίδιο του καδμίου (cadmium sulfide)

Μωβ

Μαγγάνιο (manganese), αλουμίνιο (aluminium)

Λευκό

Οξείδιο του τιτανίου (titanium oxide), οξείδιο του ψευδαργύρου (zinc oxide), ανθρακικός μόλυβδος (lead carbonate)

“Σπάνια, κοκκιωματώδεις αντιδράσεις έχουν εμφανιστεί σε μόνιμα τατουάζ βλεφαρίδων”

Με ποιά συμπτώματα εμφανίζεται η αλλεργία από τατουαζ;

Οι συχνότερες αλλεργικές αντιδράσεις που παρατηρούνται σε ανθρώπους στη δερματοστιξία είναι η αλλεργική εξ επαφής δερματίτιδα, όπως και φωτοαλλεργικά εξανθήματα. Άλλες, επίσης, αντιδράσεις μπορούν να εμφανιστούν σε μερικές περιπτώσεις και πιο ειδικά:

Εξ επαφής αλλεργική δερματίτιδα

Τα εξανθήματα από αλλεργική εξ επαφής δερματίτιδα σε τατουάζ εμφανίζονται τοπικά στην περιοχή με ερυθρότητα (κοκκινίλα) και φλεγμονή. Σε κάποιες περιπτώσεις το εξάνθημα μπορεί να παρουσιάζει μικρή απολέπιση (σαν λέπια) ή να ξεφλουδίζει.

Συχνότερα προκαλούν αλλεργικές εξ επαφής αντιδράσεις οι κόκκινες χρωστικές στα τατουάζ. Πιο σπάνια, μπορεί να εμφανιστούν αντιδράσεις σε μαύρες, πράσινες, μπλε και μωβ χρωστικές δερματοστιξίας.

Φωτοαλλεργική δερματίτιδα

Οι αντιδράσεις φωτοαλλεργικής δερματίτιδας είναι παρόμοιες με αυτές της εξ επαφής αλλεργικής δερματίτιδας. Η μόνη διαφοροποίηση είναι πως εμφανίζονται μετά από έκθεση του τατουάζ σε ηλιακό φως και μπορεί να θεωρηθούν αλλεργία στον ήλιο.

Άλλες αντιδράσεις μετά από έκθεση στον ήλιο

Στα τατουάζ όπου έχει χρησιμοποιηθεί κίτρινο χρώμα, συχνά περιέχεται μία ουσία που ονομάζεται σουλφίδιο του καδμίου (cadmium sulfide). Η ουσία αυτή, μετά από έκθεση στο ηλιακό φως είναι πιθανό να ευθύνεται για φωτοτοξικές αντιδράσεις αντιδράσεις υπερευαισθησίας στον ήλιο.

“Μικρές ποσότητες καδμίου μπορεί επίσης να περιέχονται και σε περισσότερο ανοιχτές αποχρώσεις του κόκκινου”

Οι αντιδράσεις αυτές εμφανίζονται ως ερυθρότητα και περιστασιακά ήπιο πρήξιμο (οίδημα) στο σημείο του τατουάζ.

Σπανιότερα, αναφυλαξία 

Αναφυλακτικές αντιδράσεις (αλλεργικό σοκ) μπορεί να εμφανιστούν σπάνια σε τατουάζ. Αναφυλαξία έχει, επίσης, αναφερθεί και επιβραδυνόμενα, μετά από αφαίρεση τατουάζ.

Αλλεργία σε ημιμόνιμα τατουάζ (χέννα)

Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί η χρήση των ημιμόνιμων τατουάζ χέννας, ιδίως σε παιδιά και εφήβους. Σε ασθενείς που κάνουν ημιμόνιμα τατουάζ με χέννα, μπορούν επίσης να παρατηρηθούν αλλεργικές αντιδράσεις εξ επαφής. Στις περιπτώσεις αυτές, δεν ενοχοποιείται η χέννα, η οποία φαίνεται να είναι ασφαλής.

Το υπεύθυνο αλλεργιογόνο είναι συνήθως η παραφαινυλενοδιαμίνη (PPD) (paraphenylenediamine), μία ουσία που βρίσκεται συχνά στις βαφές μαλλιών. Η παραφαινυλενοδιαμίνη συχνά αναμιγνύεται με χέννα, για να δημιουργηθεί ένα σκουρότερο χρώμα (μαύρη χέννα)(Black henna) και να διατηρηθεί περισσότερο το τατουάζ.

“Μετά από ένα τατουάζ με χέννα, μπορεί να εμφανιστεί αλλεργία σε βαφές μαλλιών.

Αλλεργία στο τατουάζ και αντιμετώπιση

Συχνά, οι αντιδράσεις υπερευαισθησίας σε δερματοστιξία είναι ήπιες, και τα τοπικά κορτικοστεροειδή μπορεί να βοηθήσουν. Σε κάποιες περιπτώσεις, τα κορτικοστεροειδή έχουν επίσης χορηγηθεί με έγχυση στις βλάβες, με αποτέλεσμα την ύφεση των συμπτωμάτων.

Ορισμένοι ασθενείς, όμως, θα παρουσιάσουν σοβαρότερες ή εμμένουσες αντιδράσεις που δεν θα υποχωρήσουν με τις φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Η αφαίρεση του τατουάζ για τους ασθενείς αυτούς είναι η ενδεδειγμένη λύση.

“Σε κάποιες περιπτώσεις αλλεργίας στο τατουάζ, η συμπτωματική αντιμετώπιση δεν επαρκεί, και το τατουάζ θα πρέπει να αφαιρείται”

Σε αρκετές περιπτώσεις, οι δερματικές δοκιμασίες επικόλλησης (patch tests) θα βοηθήσουν στο να αναγνωριστεί το υπεύθυνο αλλεργιογόνο. Έτσι, ο ασθενής θα μπορεί στο μέλλον να το αποφεύγει, ώστε να περιορίσει τον κίνδυνο νέων αντιδράσεων σε άλλα προϊόντα που περιέχεται.