Τι είναι το μικροβίωμα;

Το μικροβίωμα οι μικροοργανισμοί που ζουν πάνω ή εντός ενός άλλου οργανισμού (ξενιστή), του ανθρώπου, όταν μιλάμε για ανθρώπινο μικροβίωμα. Οι μικροοργανισμοί του μικροβιώματος αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, όπως και με τον ξενιστή και διαχωρίζονται σε ευεργετικοί (συμβιωτικά) ή επικίνδυνοι (παθογόνα). Η έρευνα σχετικά με το μικροβίωμα και τις επιδράσεις του στον άνθρωπο είναι αρκετά πρόσφατη, καθώς ξεκίνησε περίπου στα τέλη της δεκαετίας του 1990.

Οι μικροοργανισμοί αυτοί μπορεί να είναι βακτήρια, μύκητες, ιοί και πρωτόζωα. Το μικροβίωμα κάθε ανθρώπου υπολογίζεται περίπου σε 39 δισεκατομμύρια μικροοργανισμούς, περισσότερους και από τα κύτταρα του σώματος (περίπου 30 δισεκατομμύρια). Αντίστοιχα, τα γονίδια του μικροβιώματος είναι περίπου εκατό φορές περισσότερα από αυτά του ανθρώπου.

“Σχεδόν 40 δισεκατομμύρια μικροοργανισμοί ζουν πάνω ή μέσα σε κάθε άνθρωπο” 

Αλλά που ακριβώς βρίσκονται οι μικροοργανισμοί αυτοί; Με τα έως τώρα δεδομένα, η πλειονότητα του μικροβιώματος μας εντοπίζεται στα:

• έντερο (εντερικό μικροβίωμα)
• πνεύμονες (πνευμονικό μικροβίωμα)
• δέρμα (δερματικό μικροβίωμα)

Τα τελευταία χρόνια η έρευνα έχει επικεντρωθεί στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ μικροβιώματος και ανθρώπου στη νόσο όπως και στην ομαλή συμβίωση. Φαίνεται, λοιπόν, πως πολλές από τις καθημερινές μας δραστηριότητες, όπως η διατροφή, επηρεάζουν τον αριθμό και την αναλογία των μικροοργανισμών μέσα μας (Εικόνα 1). Από την άλλη, διαταραχές στο μικροβίωμα (δυσβίωση) έχουν συσχετιστεί με αλλεργικά νοσήματα, όπως το άσθμα και η τροφική αλλεργία.

“Υπάρχει ισχυρή αλληλεπίδραση μεταξύ μικροβιώματος και ξενιστή” 

Η υπόθεση της υγιεινής

Τις προηγούμενες δεκαετίες, παρατηρήθηκε μία σημαντική αύξηση της συχνότητας των αλλεργιών, όπως και άλλων χρόνιων φλεγμονωδών νοσημάτων, όπως των αυτοάνοσων. Η αύξηση αυτή είναι τόσο έντονη, που γονιδιακές μεταβολές δεν μπορούν από μόνες τους να την δικαιολογήσουν.

“Σύμφωνα με την υπόθεση της υγιεινής μικροοργανισμοί μπορούν να επιδράσουν στη ανοσολογική μας κατάσταση”

Η αρχική υπόθεση της υγιεινής αναπτύχθηκε ως μια πιθανή εξήγηση για την προοδευτική αυτή αύξηση των αλλεργικών νοσημάτων. Το 1989, ο D. Strachan, παρατήρησε πως παιδιά με μεγαλύτερα αδέρφια ή/και συχνές λοιμώξεις στην πρώτη παιδική ηλικία εμφάνιζαν σπανιότερα αλλεργικά νοσήματα του αναπνευστικού. Η επιλογή του όρου “υγιεινής” δεν θα πρέπει να συγχέεται με την προσωπική υγιεινή ή την υγιεινή του σπιτιού.

“Πλέον η υπόθεση της υγιεινής περιλαμβάνει εξελικτικές, ανοσολογικές και μικροβιολογικές παραμέτρους” 

Από τη διατύπωση της, μέχρι σήμερα, η θεωρία της υγιεινής έχει αναθεωρηθεί αρκετές φορές, ακολουθώντας τα επιστημονικά δεδομένα. Πολλές επιδημιολογικές παρατηρήσεις έχουν συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση μεταξύ μικροοργανισμών και ανθρώπου. Μερικές από αυτές κατέδειξαν πως αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης αλλεργίας συσχετίζεται με:

• λήψη αντιβιοτικών τόσο από τη μητέρα, στην κύηση, όσο και στους πρώτους μήνες της ζωής με ισχυρή επίδραση και στο μικροβίωμα του παιδιού
• τοκετό με καισαρική τομή

Από την άλλη, προστατευτικό ρόλο έχουν:

• ο φυσιολογικός τοκετός
• ο μητρικός θηλασμός
• η ζωή σε φάρμες ή σε παραδοσιακές κοινότητες

“Η σύσταση του μικροβιώματος και συναφώς η επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού φαίνεται να ξεκινά ήδη από την κύηση”

Αλλεργία, μία νόσος της σύγχρονης εποχής

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής επωφελείται μεν από τα οφέλη της επιστημονικής προόδου, ωστόσο η ουσιαστική αλληλεπίδραση με το περιβάλλον απουσιάζει. Στις Δυτικές κοινωνίες περισσότερο, ο άνθρωπος στερείται την επαφή με μη λοιμογόνους μικροβιακούς παράγοντες, και ο τρόπος ζωής του επιδρά αρνητικά στο μικροβίωμα.

Η παραπάνω δυσβίωση έχει αναπόφευκτες συνέπειες στον κίνδυνο για την εμφάνιση διαφόρων χρόνιων μη λοιμωδών νοσημάτων, όπως οι αλλεργίες ή τα αυτοάνοσα.

“Το μικροβίωμα μεταβάλλεται έντονα μέχρι τα πρώτα 2-3 χρόνια της ζωής”

Σε κάθε περίπτωση, η επίδραση του μικροβιακού περιβάλλοντος στα αλλεργικά νοσήματα είναι πολυεπίπεδη. Δεν συγκλίνουν όλα τα υπάρχοντα δεδομένα προς την ίδια κατεύθυνση, ούτε μπορεί να κανείς να εξάγει μονοσήμαντα συμπεράσματα. Ρωτήστε τον Αλλεργιολόγο σας για την πολύ ενδιαφέρουσα παραπάνω συσχέτιση.